"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De violiste van Auschwitz

Maandag, 2 mei, 2022

Geschreven door: Ellie Midwood
Artikel door: Jeannie Bertens

Für Alma

[Recensie] Van uitgeverij Boekerij mocht ik als testlezer dit verhaal dat op waargebeurde feiten is gebaseerd, lezen.

Ellie Midwood is een Amerikaanse auteur met een grote belangstelling voor de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Een belangstelling die werd aangewakkerd door de ervaringen die haar grootvader opdeed in de frontlinie van die oorlog. De violiste van Auschwitz is weliswaar fictie maar voor het overgrote gedeelte gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Alma Rosé, de hoofdpersoon uit dit boek, heeft werkelijk bestaan, het is haar verhaal.

Alma komt in juli 1943 vanuit een doorgangskamp in Frankrijk aan in Auschwitz. Ze komt eerst in het beruchte experimentenblok terecht waar selecties bepaalden wie er aan de gruwelijke experimenten werden blootgesteld. Een van de verpleegsters herkende Alma, uiteindelijk werd ze verplaatst naar het muziekblok en aangesteld als kapo en dirigent van het vrouwenorkest. Een orkest dat nog niet zo lang bestond en alleen maar marsen en vrolijke deuntjes kon spelen.

Alma realiseert zich al snel dat zij voor de jonge vrouwen die deel uitmaakten van het orkest, het verschil tussen leven en dood kon maken. Onder haar leiding werd het orkest geprofessionaliseerd door overal te zoeken naar gekwalificeerde gevangenen, zowel uit de bestaande blokken als uit de transporten. Het orkest ontwikkelde zich snel, de leden kregen privileges, zo werden de rantsoenen groter en mochten ze zich dagelijks douchen.

Boekenkrant

Alma zette haar muzikale talenten ten volle in om de meisjes van het orkest te beschermen, vrijwel allemaal hebben ze dan ook WO II overleefd. Ze regeerde het orkest met ijzeren hand (volgens haar de enige manier om veilig te blijven) en wist het tot grote prestaties te brengen. Daar hing hun leven immers vanaf. Het orkest begeleidde de werkploegen met marsmuziek, ontvingen de massale transporten op het station met vrolijke muziek, bracht de stervenden een zacht en weemoedig afscheidslied. Daarnaast moesten ze ook de SS’ers vermaken met concerten en voorstellingen.

Alma Rosé heeft nog geen jaar in Auschwitz geleefd maar er een onuitwisbare herinnering achtergelaten. Het verhaal wordt vanuit haar perspectief gezien. Ze worstelde voortdurend met haar eigen ethische normen. Haar meisjes en zij hadden veel privileges die andere Joodse vrouwen niet hadden, dat realiseerde ze zich maar al te goed. Dat gold overigens ook voor de Joden in het sorteercentrum Kanada en voor de Sonder-Kommando’s die het verschrikkelijke werk in de crematoria moesten doen. Het was voor hen de enige manier om de hel in Auschwitz te overleven. De gemiddelde overlevingsduur in Auschwitz was maar 2 maanden..

Geen makkelijk boek om te lezen, dat is denk ik geen enkel boek dat over de hel van Auschwitz gaat. De auteur weet de juiste toon te vinden om toch het verhaal over Alma en haar orkest weer te geven. Zelfs (zwartgallige) humor ontbreekt niet. De dilemma’s van Alma worden goed beschreven. Ze gaf zelf al lang niets meer om haar eigen leven en durfde dan ook tegen de kampbewakers en zelfs dr. Mengele in te gaan om haar meisjes te beschermen. Het boek is een mooi eerbetoon aan Alma Rosé die eeuwig zal voortleven in haar muziek. Drie-en-een-halve ster voor dit boek dat op mij een diepe indruk heeft gemaakt.

Eerder verschenen op Perfecte Buren