Dubbelspel tijdens de oorlog
[Recensie] Kees Tukker schreef een boek over zijn oudoom, de hoge ambtenaar Jan Groen Tukker. ‘Groen’ werd na de oorlog opgepakt wegens vermoeden van “heulen met de Duitschers”. Na enkele maanden kwam hij weer vrij. Net als iedereen in die tijd wilde hij daarna de blik vooruit richten. Er bleef echter een zweem van mysterie rond zijn persoon hangen.
In zijn geboortedorp Giessen-Oudekerk, in de Alblasserwaard, waar hij nu weer ging wonen met zijn vrouw, deden de verhalen de ronde. Er werd nooit hardop negatief gesproken. Als Kees zijn familie vroeg, kreeg hij geen antwoord. Als je een klasgenoot was van Anton Mussert en onderhandelaar namens Nederland in het Berlijn van 1933 dan ben je licht verdacht. Wanneer je dan ook nog tot 1943 woont op een kasteeltje dat daarop door Seyss-Inquart wordt gevorderd en een functie hebt tijdens de oorlog als voedselcommissaris van Gelderland, dan praten de mensen. Het overkwam Jan Groen Tukker (1894-1971) en het betekende dat de tweede helft van zijn leven door de oorlog werd getekend.
Maar er waren andere verhalen over Groen. De familie Van Zweden bijvoorbeeld, die zich herinnerde hoe ze, op de vlucht uit Arnhem, bij het echtpaar Tukker een schuilplaats vonden voor twee Engelse parachutisten die zich onderweg bij hen hadden gevoegd. En er waren de bewijzen dat Groen tijdens de oorlog de voedselvoorraden, die hij moest doorgeven aan de Duitsers, stelselmatig lager opgaf dan de werkelijkheid. Op die manier hielp hij duizenden onderduikers en gevangenen van Kamp Amerfoort. Dit laatste gebeurde via de verpleegster van het Rode Kruis, Loes van Overeem. Zij had hiervoor toestemming gekregen van de Duitse kampcommendant. Ja, daarvoor moest ze ook wel eens bij hem gaan eten. In het kamp had ze de naam ‘de witte engel’, maar na de oorlog werd ze aangeklaagd wegens collaboratie. Haar naam werd pas lang na haar dood gezuiverd. Hoe wrang kan het lot zijn.
Over ministers en burgemeesters zijn al eerder boeken geschreven. Daarin wordt steeds duidelijk dat vele een dubbelrol moesten spelen en daardoor voor buitenstaanders vaak werden aangezien als mensen met een dubieuze wandel tijdens de oorlog. Voor Groen als hoge ambtenaar lag dat niet anders.
Kees Tukker is journalist en schrijver. Hij heeft als programmaleider bij de AVRO mee gewerkt aan populaire televisieprogramma’s. Eerder deed hij ervaring op als verslaggever en redacteur. Hij was vanaf zijn jeugd gefascineerd door het vage gefluister over oudoom Groen en begon alle gegevens te verzamelen die hij kon vinden. In dit makkelijk leesbare boek doet hij op boeiende wijze verslag van zijn zoektocht en de uitkomsten. Het is een mooi document geworden, dat weer een nuance aanbrengt in het veelkleurige beeld van de oorlog.
–
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
