Ellende
[Recensie] Hoe prop je Heidegger, Sartre, Sontag en Lorde, plus gedachten over wachten, ziek zijn en doodsangst, én overpeinzingen over de zieke wereld om je heen in een minuscuul boekje van amper zestig pagina’s, met ook nog eens een kleine bladspiegel? Lieke Marsman kan het, maar die is dan ook dichter en filosofe met doodsangst als specialisatie. Het heet ook niet voor niets verdichting wanneer je iets veelomvattends samenvat in zo weinig mogelijk woorden. Eerst onderzoekt de jonge patiënte Marsman (chondrosarcoom) in tien verfijnde gedichten de thema’s kanker en politiek, om de lezer vervolgens in essayvorm een stevige dosis maatschappijkritiek toe te dienen. Ook dit proza is geschreven in poëtische taal, zoals we van haar gewend fijn, getuige het in 2017 verschenen boek Het tegenovergestelde van een mens. Haar commentaar is dat van een buitenstaander die als zieke Lieke met een bult op haar rug ineens deel uitmaakt van de werkelijkheid van het zorgstelsel, en patiënten gebukt ziet gaan onder de feiten van beleidsbeslissingen. Maar ze trekt het breder, en knoopt de ellende van ziek zijn moeiteloos aan het leed van vluchtelingen, of dat van mensen die in achterstandswijken geboren worden en daar door het systeem ook niet uit kunnen ontsnappen.
Interessant zijn haar observaties over de invloed van taal op ons beeld van de zieke. Na het lezen van Susan Sontag vraagt ze zich af of kanker ‘De Hel’ is omdat ze dat echt zo voelt, of vanwege de reputatie die de ziekte (ooit: De Ziekte) heeft. Ook ontleedt ze het door rechtse politici gebezigde woordje pech, waarbij ze stelt dat het eenmalige en toevallige element daarvan niet opgaat wanneer de gevolgen van die pech chronisch blijken te zijn. Schaf de bijstand dus niet af en bezuinig niet op psycho-oncologische zorg. Het ziekbed van Marsman zelf was gelukkig van korte duur. Na even oog in oog met de dood te hebben gestaan weet de nieuwe Lieke niet goed hoe ze haar leven weer moet oppakken. De therapie van het schrijven heeft in elk geval een bijzonder boekje opgeleverd, vol onsterfelijke woorden, zoals:
Er is niets wat ik nog wil zien
Behalve steeds opnieuw, opnieuw
Een nieuwe dag.
—
Eerder verschenen in Hematon Magazine
