Sensatiebeluste roman over de meest gehate vrouw van België
In 2010 werd bekendgemaakt dat Michelle Martin, de ex-vrouw van Marc Dutroux, vervroegd zou worden vrijgelaten. Dit nieuws ontketende woedende reacties bij het Belgische volk, dat vanzelfsprekend de kant van de slachtoffers koos en eiste dat Martin de volledige straf zou uitzitten. In haar nieuwste roman reconstrueert Kristien Hemmerechts de gebeurtenissen vanuit het standpunt van de echtgenote van de meest gehate man van België, en laat zij ons, met wisselend succes, zien dat zij niet alleen dader maar ook slachtoffer is.
Geschiedenis en literatuur, feit en fictie: ze kunnen elkaar aanvullen, maar de combinatie kan ook verontwaardiging opwekken, zeker wanneer het onderwerp nog vers in ieders herinneringen ligt. Het is dan ook geen verrassing dat Hemmerechts´ boek veel stof deed opwaaien. Liever dan over de receptie wil ik het hebben over de tekst zelf: is De vrouw die de honden eten gaf een roman die, ongeacht de actuele interesse voor het controversiële onderwerp, de moeite waard is?
Feit en fictie
Hemmerechts noemt haar hoofdpersoon Odette, maar laat er geen twijfel over bestaan dat zij de papieren versie van Michelle Martin is. Deze Odette, voor wie het moment van vrijlating dichtbij is, overdenkt haar leven met een man die wordt aangeduid met de letter M. Hoewel Hemmerechts zich keurig aan de feiten houdt, is er daarnaast genoeg ruimte voor bespiegelingen en gedachtes van Odette, die niet anders dan door de schrijfster verzonnen kunnen zijn. Feiten, en fictie.
Hemmerechts schetst Odette als een onzekere en daardoor makkelijk te manipuleren vrouw. Als jong meisje al werd haar eigenwaarde stukje bij beetje de grond in geboord door haar moeder, die haar de dood van haar man (Odettes vader) verweet. Dergelijke informatie nuanceert het beeld van de meest gehate vrouw van België, en maakt aannemelijk dat zij ook – binnen de grenzen van de fictie tenminste – slachtoffer was. Ook verklaart deze achtergrondinformatie hoe het mogelijk is dat iemand zich inlaat met de gewelddadige Marc Dutroux, en zelfs verliefd op hem wordt.
Sensatiebeluste scènes
Odette is niet alleen vatbaar voor manipulatie en overmeestering, ze geniet er zelfs van, zoals blijkt uit de seksscènes, die overigens niks aan de fantasie overlaten:
‘Normale meisjes moest je leren om zichzelf te betasten. Die wisten zelfs niet dat ze een vinger in zichzelf konden steken, laat staan een kaars. Of lippenstift. (…) Achteraf waren ze je dankbaar. Als ze het eenmaal gewend waren, kon je alles in hen steken. Je moest het hen stapsgewijs gewend maken. Zoals hij bij mij met mijn aars had gedaan. Eerst een lippenstift van Lancôme, toen een van L´Oréal, toen van Chanel, van Elisabeth Arden, van Dior… alle merken hebben in mijn gat gezeten. Daarna waren kaarsen aan de beurt. Ten slotte, als kroon op zijn werk: zijn penis.’
Dergelijke scènes, waarin Odette zonder enige nuance of diepgang de rol van perverse en onderdanige minnares op zich neemt, lijken vooral opgenomen om het lezerspubliek te choqueren. Hemmerechts lijkt bij vlagen met opzet vooral op sensatie uit te zijn, waarbij de vraag zich onvermijdelijk opdringt of commercieel belang in dit geval niet ethisch verwerpelijk is. Anderzijds is ze niet erg scheutig met informatie over datgene dat iedereen wil weten: waarom Odette wel de honden, maar niet de meisjes in de kelder te eten gaf.
Pijnlijk
Het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om De vrouw die de honden eten gaf enkel als fictief literair werk te beoordelen. Daarvoor zijn de parallellen met de geschiedenis te duidelijk, en voor velen ook te pijnlijk.
Als we toch een poging doen het boek te beschouwen als een willekeurige roman over een onbekende, onzekere vrouw die op noodlottige wijze ten val is gekomen, moeten we constateren dat De vrouw die de honden eten gaf geen literair pareltje is. Op stilistisch gebied valt er weinig te ontdekken (zo zijn creatieve alliteraties of prikkelende metaforen schaars), maar als psychologische roman overtuigt het boek doordat het een compleet en doordacht beeld schetst van een vrouw die zich, meer door onmacht dan intentioneel, in het ongeluk heeft gestort.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
