Onvoltooid leven
In het jaar van de discussie over voltooid leven verscheen een aardige novelle van historicus en journalist Jan Herman Brinks over het tegenovergestelde: onvoltooid leven; levens die wel geëindigd zijn met de dood maar die je niet voltooid kunt noemen.
[Recensie] Toeval bestaat niet merkt kunstjournalist op leeftijd Steijn Verkerke. Hij heeft met enige regelmaat visioenen van gebeurtenissen uit het verleden, gebeurtenissen waar hij zelf niet bij betrokken was, gebeurtenissen van voor zijn geboorte. Zo zag hij eens het beeld langskomen van een gezin in nood en ontdekte later een gedenkplaat uit 1917 van een grote brand in een veengebied waarbij de schipper en zijn gezin omkwamen, omdat de boot waarop ze vluchtten ook vlamvatten. Steijn noemt zo’n visioen een ‘beeldecho’. De novelle start als Steijn op een begraafplaats een grafsteen ziet met een foto van een mooie vrouw in een medaillon. Hij raakt geïntegreerd door de blik van de vrouw en probeert te achterhalen wie ze was. De letters op de grafsteen zijn moeilijk te lezen, maar hij is vastbesloten om meer van haar te weten te komen. Tijdens een reis naar Sint-Petersburg vertelt een priester hem een verhaal over een Nederlandse collaborateur die bij de Waffen-SS zat en verliefd werd op een Russische vrouw. Door zijn toedoen werd zij geëxecuteerd. Steijn is in Rusland om een reportage te maken over het leven van ouderen daar en zo raakt hij in gesprek met een stokoud kreupel vrouwtje. Zij vertelt hem over haar dochter die in de oorlog vermist raakte. Het duizelt Steijn, zouden al deze verhalen met elkaar te maken hebben? Bij terugkeer in Nederland gaat hij opnieuw naar de begraafplaats, maar kan het graf van de vrouw met het medaillon niet meer vinden. Ging het hier wederom een beeldecho? Na een tweede bezoek in Rusland komt hij er bij terugkomst in Nederland steeds meer achter dat hij zelf onderdeel is van de geschiedenis over de jonge vrouw die in al die verhalen terug komt en dat hij iets moet met het niet voltooide leven van deze vrouw.
In eerste instantie lijkt het iets te veel van het goede dat Steijn op geheel toevallige wijze al deze draden van het verhaal aangereikt krijgt. Dat zou het zijn als dit verhaal de wetten van de logica zou bewandelen. Maar Jan Herman Brinks heeft niet zoveel op met de wetten van de logica, of juist wel? Want juist doordat Steijns persoonlijke geschiedenis samenvalt met die van de vrouw in het medaillon is het alleen maar logisch dat hij de beeldecho’s over haar krijgt aangereikt.
Brinks stipt een interessant thema aan: zoveel levens worden verwoest voordat ze tot volle wasdom komen. Moeten we iets met deze levens, zijn er nog schulden te vereffenen, kunnen we die onvoltooide levens uit het verleden door acties in het heden rust gunnen? De vrouw in het medaillon speelt met deze vragen. Op een gegeven moment laat Brinks een van de gesprekspartners van Steijn zeggen: “De grens tussen leven en dood is niet zo statisch als veel mensen denken, eerder vloeiend. Het sterven wordt zwaar overschat.”
De vrouw in het medaillon is een fijn magisch realistisch verhaal met een prettige filosofische inslag. Voor een avond lezen en nadenken.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
