De kantjil en de tijger
In zijn debuutroman De zachte Held doet Hans Boland verslag van een reis naar Indonesië. De hoofdpersoon heeft in het boek geen naam, maar het betreft overduidelijk de schrijver zelf. Hij keert na ruim vijftig jaar terug naar zijn geboorteland, op zoek naar het leven van toen. Maar in plaats van het verleden, vindt hij een nieuwe liefde.
[Van deze roman verscheen eerder een voorpublicatie op Athenaeum.nl]
Boland is geboren in Djakarta en heeft zijn kinderjaren doorgebracht in Bandung. Als jongen van negen verhuist hij naar Nederland en hoewel hij zich aanpast aan zijn nieuwe vaderland blijft hij verlangen naar dat ‘oude’ land.
Pas als zestiger gaat hij voor het eerst terug, met de boot, want zo is hij ook ooit vertrokken van Java. Hij is teleurgesteld in wat hij aantreft. Zijn geboorteland is verdwenen. De grote steden van Indonesië zijn modern en westers geworden, het tempo doeloe is definitief voorbij
‘Ik was voorbereid op een land dat een revolutie had ondergaan. Desondanks had ik er niet bij stil gestaan dat er amper meer sarongs worden gedragen en dat er geen betjaks meer zijn. Althans niet in de hoofdstad. Ik hoop dat de tijd wat meer heeft stilgestaan zodra ik buiten Djakarta kom. In elk geval heb je daar bergen, die zelfs duurzamer zijn dan volkeren.’
Tegen het einde van zijn verblijf ontmoet hij Teguh, een tere breekbare jongen, zijn zachte held. Tussen hen ontstaat een diepe en hartstochtelijke liefde. De hoofdpersoon realiseert zich dat er veel verschillen zijn tussen hen wat betreft taal, cultuur, opleiding en ervaring. Maar verblind door liefde ondernemen beiden een poging die verschillen te overbruggen.
Als de reis ten einde is, keert de hoofdpersoon keert terug naar Nederland. Daar kan hij echter niet meer aarden en hij besluit weer naar Indonesië te gaan. Dit keer niet om het land van zijn jeugd te hervinden, maar vanwege de liefde. Aanvankelijk is hij dolgelukkig, maar hij merkt langzamerhand dat er scheuren ontstaan in de relatie.
Groot taalgevoel
Tot de ontmoeting met Teguh heeft het boek het karakter van een autobiografisch reisverhaal. Beschrijvingen van verplaatsingen, steden, landschappen gecombineerd met toevallige ontmoetingen en onverwachte situaties. Wederwaardigheden van een reiziger die zich bijna doelloos door de gebeurtenissen laat leiden. Maar dankzij een groot taalgevoel weet Boland dit plotloos proza boeiend te houden.
‘We rijden door bergen met sawahs waarboven zwarte wolken hun last bliksemend uitbraken. Het water danst in bruine beken de hellingen af. Ik voel de warmte ervan door mijn herinnering heen. Karbouwen, gemend door donkere mensfiguurtjes, zwoegen onverstoorbaar voort in de lauwe modder. Niets zal hier gebeuren wat niet al duizend jaar gebeurt.’
De verteller pakt de lezer in en weet te boeien met krachtige beelden en precieze beschrijvingen van de omgeving. Zijn enthousiasme en liefde voor het land zijn overal voelbaar. Hij brengt Indonesië tot leven, ook voor de mensen die het land niet kennen. Boland weet het verhaal boven het niveau te tillen van opsommingen van bezienswaardigheden en private ervaringen; het is veel meer dan een reisverslag.
Verschillen overbruggen
Het liefdesverhaal dat het tweede deel van het boek beslaat, is een verzinnebeelding van de Indonesische fabel van de tijger en de kantjil. De één een groot roofdier, de ander een schrikachtig en teer hert. Met dezelfde poëtische kracht beschrijft Boland het gevoel van overgave dat hij en Teguh samen ervaren. Tegelijkertijd wordt invoelbaar welk onbegrip over elkaars achtergrond het tot bloei komen van de liefde in de weg staat.
Dit boek gaat over de (on)mogelijkheid om verschillen in tijd en cultuur te overbruggen. Hans Boland is erin geslaagd de verloren wereld van een jeugd te verbinden met een grote liefde in het heden. De zachte held is een prachtig geschreven reisverslag dat is verdiept met een fijnzinnig en teder liefdesverhaal.
