Laat je zelf zien – Be like water
[Recensie] Met De zonen van Bruce Lee heeft Alex Boogers (1970) in meerdere opzichten een indrukwekkende roman geschreven. Qua vorm is het een lange brief die hij aan zijn zoon schrijft, maar het is ook een road novel waarin hij samen met zijn zeventienjarige zoon Caja, die na zijn vwo-examen naar de kunstacademie gaat het spoor van Bruce Lee volgt in de hoop “wat kruimels te vinden van een man die op zijn levenspad bijzondere inzichten verwierf waar ik mij als jonge jongen aan vast heb kunnen houden.” Lee spreekt Caja ook wel aan. Je zou de roman ook een ‘sport’roman over Bruce Lee kunnen noemen of een gefictionaliseerde autobiografie of ontwikkelingsroman waarin Boogers over zijn leven en de lessen die hij leerde vertelt, lessen waar Bruce Lee een inspiratiebron voor was. En het is een verhaal over vaders en zonen. De roman boort ook diepere lagen aan en gaat over geloof in jezelf hebben, gemis, aanpassen maar toch jezelf blijven, ambities, discriminatie, vooroordelen, bescherming, acceptatie en doorzettingsvermogen. De roman is doorspekt met allerlei filosofische uitspraken van Bruce Lee. Boogers vlecht het verhaal van Bruce Lee en dat van hemzelf ineen. Deze roman ontstijgt het particuliere en wordt universeel omdat het in essentie gaat over mensen die zich anders voelen, die niet begrepen worden, er niet bij horen. Ze willen wel gezien worden. Bruce Lee zei: laat jezelf zien.
Op elfjarige leeftijd zag Alex Enter the Dragon met Bruce Lee in de hoofdrol. We zouden het nu een Martial Arts-film noemen. Met deze film ging de ultieme droom van Lee in vervulling: een hoofdrol in een Hollywoodfilm. Hij had er zijn hele leven voor gewerkt. Dat succes heeft hij niet mogen proeven, want hij stierf plotseling vlak voor de première in 1973. Waaraan hij overleden is werd nooit helemaal duidelijk, maar Boogers heeft daarover de theorie van een genetische afwijking waardoor zijn lichaam oververhit raakte en Bruce een hitteberoerte kreeg. De film was een realistische vechtfilm, anders dan de andere films in dit genre. Je kon zien dat wat Lee deed echt was. Hij was een ‘vechtkunstenaar’. Boogers deed aan Taekwondo vanaf zijn achtste. Hij wordt duidelijk dat hij een fictief leven leed in zijn jeugd. Een kansarm gezin, een maatschappij die zei dat studeren geen optie was en dat je beter naar de lts kon gaan, een vader die hij nooit zag, scheidde en waarvan hij later te weten kwam dat het zijn biologische vader niet was. Bruce Lee was een soort vader voor hem, een voorbeeld. Een ongeluk met een brommer zorgde ervoor dat Alex een verbrijzelde rug opliep en een carrière als vechtsporter kon vergeten. Toen hij The World of Bruce Lee las ging de knop om. Zijn credo werd “using no way as way, having no limitation as limitation.” Je aanpassen aan de omstandigheden. Zijn als water dat alle vormen kan aannemen maar toch steeds de eigenheid bewaart: “Be like water.” Hij lag in het gips in het ziekenhuis en voelde dat “als een inwijdingsritueel, als een rups die zich inspon tot de noodzakelijke wedergeboorte.” Hij begon te schrijven, zocht nieuwe doelen in zijn leven. Van Lee leerde hij te geloven in wat hij deed. Dat geloof in zichzelf wil hij zijn eigen zoon, Caja, meegeven. Als ze samen in Seattle bij het graf van Bruce Lee en diens zoon Brandon staan, die tijdens een filmopname per ongeluk doodgeschoten wordt komt een kern van de relatie van Alex met Caja naar voren:
“Ik wilde hier met je staan, zodat je ziet dat ik het gered heb omdat hij er is geweest, ik wilde een zoon kunnen zijn, misschien om uiteindelijk een vader te kunnen worden. Een vader, om het heel basaal te zeggen, die er is.”
De levens van Lee en Boogers hebben raakpunten. Lee trouwde met een blanke Amerikaanse, Alex met een vrouw van Indische afkomst. Beiden hadden een zoon. Lee krijgt aan het eind van zijn leven last van zijn gezondheid en gaat dan schrijven. Bij Boogers is dat net andersom. Beiden vochten voor erkenning, studeerden filosofie, waren gretig om te leren. Ze ontwikkelen ieder een eigen stijl, zijn toegewijd en volhardend.
Caja beweegt mee in het verhaal, tekent, maakt foto’s, geniet, maakt zijn eigen keuzes, lacht erom als Alex een Bruce Lee-shirt koopt, luistert naar zijn eigen muziek. Ze spreken samen over MMA-gevechten, de nieuwste hiphopmuziek en bellen naar moeder thuis. Caja is wat introverter. De tumor in het hoofd van zijn vriendje Sjors en de longkanker van oma hebben impact gehad op hem. Ze overleefden het beiden. “Je zei niets maar je tekende.” Hun reis eindigt in Los Angeles waar ze in Bel Air de woning van Lee opzoeken. Daar wacht hen een onverwachte verrassing.
Het meeslepende verhaal leest als een trein, heeft een mooi ritme, een prettige cadans. Boogers observeert goed en benut de kracht van taal. Als hij als kind met zijn vriendje Laynel, die van Surinaamse afkomst is, de sportschool binnenloopt en uitgelegd krijgt wat de kleur van de verschillende banden is zegt Laynel: “Zwart betekent hier iets.”
De zonen van Bruce Lee is een openhartige, eerlijke, diepgaande roman. “Het schrijverschap en het vaderschap hebben mij gedefinieerd”, schrijft Boogers. Bij het vaderschap hoort ook het loslaten of zoals hij het mooi omschrijft: “Maak de wereld zoals jij die ziet, jongen. Sluit je niet af, stel je niet verdedigend op, toon wie je bent. Je kwetsbaarheid is je grootste kracht. Het is de kunst van het gevecht zónder het gevecht, weet je nog? Schilder wat je ziet. Wees nooit angstig of verbitterd of onverschillig. Laat je werk spreken. Reik uit. Sta naakt.”
Een groots boek dat tot nadenken stemt. Willen wij misschien niet allemaal De zonen van Bruce Lee zijn?
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub Van Alles
