Binnenvaart over de Zuiderzee
[Recensie] De binnenvaart over de Zuiderzee is zeer belangrijk geweest voor de spectaculaire groei van de vroegmoderne Nederlandse economie (1550-1700). Dat concludeert Wouter Waldus in zijn proefschrift waarmee hij op 23 september j.l. aan de Rijksuniversiteit Groningen promoveerde. Voor zijn studie berekende hij de vloot van de turfschipperij op de Zuiderzee en vergeleek die met andere sectoren. Daarnaast bracht hij de Zuiderzee als maritiem transportlandschap volledig in kaart, waaronder vaarroutes, markeringen, redes, etc., hetgeen het unieke karakter van het binnenvaartnetwerk duidelijk maakt. Waldus vond tijdens zijn onderzoek ook aanwijzingen voor gezinsbewoning aan boord van binnenschepen rond 1650, veel vroeger dan tot nu toe werd aangenomen.
De Zuiderzee is vanaf de Late Middeleeuwen tot de afsluiting in 1932 het dagelijkse vaargebied geweest van vele binnenschippers. Zij spelen een bescheiden rol binnen de maritieme geschiedschrijving van Nederland, omdat hun activiteiten nauwelijks sporen hebben achtergelaten in de archieven. Toch zijn er bronnen om deze tak van de scheepvaart te onderzoeken: de meer dan 450 scheepswrakken die vanaf de eerste inpolderingen van de Zuiderzee tot en met recente duikoperaties zijn aangetroffen.
Wouter Waldus gaat in zijn proefschrift dieper in op de betekenis van deze scheepsarcheologische vindplaatsen aan de hand van een casestudy: de turfvaart tussen 1550 en 1700. Hij heeft onderzocht in hoeverre de spectaculaire sociaal-economische ontwikkeling die Holland in deze periode doormaakte, verband houdt met de Zuiderzee als centrum van een omvangrijk maritiem transportlandschap. Hij belicht het vervoer van turf over deze binnenzee vanuit verschillende invalshoeken: van macro-economische analyses tot een reconstructie van het dagelijkse leven van de turfschippers.
De historische maritieme archeologie van de turfvaart biedt zowel een vernieuwende kijk op het maritieme verleden van Nederland als een kader voor het interpreteren van scheepswrakken. Bovendien draagt het onderzoek bij aan de herwaardering van het unieke erfgoed dat nog steeds voor een belangrijk deel verborgen ligt in de bodem van de voormalige
Zuiderzee.
—
Eerder verschenen in Archeologie Magazine
Het proefschrift kan integraal worden gedownload via de
website van de Rijksuniversiteit Groningen
