Historische roman over een Afrikaanse keizer
[Recensie] Vamba Sherif is een rasverteller en hier heeft hij een mooi verhaal te pakken. Het is het verhaal van Samori Touré, een legendarische figuur uit de geschiedenis van West-Afrika. Hij was een machtige strijder tegen de Engelsen en vooral de Fransen en was de stichter van het Wassoulou keizerrijk.
Samori Touré leefde van 1830 tot 1900. In historische werken worden feiten uit zijn levensloop genoemd en dan wordt hij vaak in een adem genoemd met Sundiata Keita, een andere legendarische figuur, die in de 13e eeuw het Malinese rijk stichtte. In Dakar verscheen tussen 1968 en 1975 een driedelig werk van de hand van historicus Yves Person (1925-1982) over hem. Verder zijn er weinig publicaties bekend. Door de Fransen werd hij getypeerd als wreed en meedogenloos, maar ze moesten zijn grote militaire kwaliteiten toch ook toegeven. Aan de Fransen dankt hij zijn bijnaam ‘de Bonaparte van Sudan’. Samori werd geboren in een familie van handelaren, Dyula’s die de islam de rug hadden toegekeerd en weer tot het animisme waren overgegaan. Samori toonde al snel leiderschapskwaliteiten en had in 1873 een flink leger op de been gebracht dat in 1887 uit 30-35.000 infanteristen bestond en 3000 man cavaleristen. Hij begon met de opbouw van zijn rijk, het Wassoulou -of Mandinka-rijk, een Islamitische staat in wat nu zuidoost Guinee is. Hij was zelf weer islamitisch geworden en dwong animistische dorpen zich tot zijn geloof te bekeren.
Macht ging in Afrika destijds niet over landoppervlakte maar over mensen, die schaars waren. Het is daarom niet duidelijk hoe groot het rijk exact was. De Fransen waren te sterk, in tegenstelling tot de Engelsen zochten zij naast handelsmogelijkheden ook naar politieke macht. Samori sloot een aantal keren verdragen met ze. Zo ook in 1886 en als bevestiging van de toen nog goede verhouding stuurde hij zijn zoon naar Parijs.
Na een aantal grensincidenten brak Samori in 1891 met de Fransen en daarmee begon de Zevenjarige Oorlog. De Fransen wisten in de eerste fase het hele grondgebied te bezetten. Samori paste echter de tactiek van de verschroeide aarde toe, weigerde zijn leger in te zetten en evacueerde zijn volk naar een ander gebied in de Sudan. Daar zette hij een nieuw rijk op en leefde rustig. Totdat een van zijn zoons op eigen initiatief een Franse colonne aanviel en die versloeg. Samori werd gevonden en gevangengenomen. Ze verbanden hem naar Gabon, waar hij in juni 1900 aan een longontsteking overleed. Het keizerrijk heeft bestaan vanaf de jaren zeventig tot de Fransen daar in 1898 een eind aan maakten.
Zaiwulo
In de roman van Sherif is de jonge Zaiwulo aan het woord. De geleerde in opleiding komt via zijn leermeester in aanraking met Samori en diens leger en besluit zich aan te sluiten. Omdat Zaiwulo dicht bij Samori staat-hij gaat om met zijn vrouw en zijn zoon- is het als het ware een ooggetuigenverslag. Wanneer de zoon van Samori naar Parijs gaat, wat heel bijzonder voor die tijd is, gaat Zaiwulo mee. Door deze constructie kan het Parijs van eind negentiende eeuw vanuit een West-Afrikaans perspectief gezien worden. Het fictieve levensverhaal van Zaiwulo is mooi verweven in de waargebeurde geschiedenis van Samori Touré.
—
Eerder verschenen op Afrikanieuws
