Losse decemberflodders
De titel en de kersttakken op de cover van de verhalenbundel December laten er geen misverstand over bestaan; dit boek is bedoeld om te lezen naast een verlichte kerstboom, het liefst voor een knapperend haardvuur. De vraag is of de inhoud aan de verwachtingen voldoet die de vormgeving oproept. Of bieden de verhalen meer dan een sfeertekening?
In elk van de verhalen in December vormen de feestdagen de aanleiding voor de gebeurtenissen. Maar onderling lopen de verhalen nogal uiteen. Zo is het eerste verhaal ‘Het zingen, het water, de peen’ een liefdevolle verhandeling van een moeder over haar jongvolwassen zoon die tegen beter weten in nog steeds gelooft in Sinterklaas, terwijl in ‘Bedrog’ het Sinterklaasfeest een hele andere dimensie krijgt: een getrouwde vrouw wordt daarin in de vroege ochtend van 5 December verleid door de Zwarte Piet die zij moet schminken.
Van de Meer probeert de geijkte thema’s rond de decembermaand dus steeds een andere ‘twist’ te geven, maar het is een geforceerde poging. Aan de ene kant probeert ze op die manier te ontsnappen aan clichébeelden, terwijl ze er tegelijkertijd ook gebruik van maakt en haar verhalen ombuigt naar het overkoepelende decemberthema . Het is dat verwarrende, tweeledige streven dat vermoedelijk ten koste is gegaan van de kwaliteit van de verhalen in December.
Want als je het _December_thema wegdenkt, houd je een verzameling onevenwichtige verhalen over. Er vindt geen enkele opbouw plaats binnen de bundel, en de verhalen worden stuk voor stuk gekenmerkt door onwaarschijnlijke gebeurtenissen, het ontbreken van plots en onduidelijk vormgegeven personages. Nu kan een verhalenbundel ook geslaagd zijn zonder die drie elementen, maar in December is het ontbreken ervan geen literair middel, maar literaire onmacht.
Neem nu het verhaal ‘Zwartslapers’, waarin een stel verhuist naar een luxe vrijstaand huis, voorzien van alle moderne gemakken. De vrouw wil echter liever blijven wonen in het knusse, rommelige familiehuis en het minste wat zij vraagt is om het kerstdiner nog in dat oude huis te mogen vieren. Haar echtgenoot gaat echter zo op in het nieuwbouwproject dat hij niet tegemoet wil komen aan haar melancholie. Het zorgt voor een pijnlijke kilte tussen hen, die uitgewerkt zou kunnen worden tot een ontroerend verhaal. Maar Van de Meer gooit het over een andere boeg. Ze introduceert twee – nogal stereotiepe – daklozen, die stiekem overnachten in het gloednieuwe, lege huis. De vrouw ontdekt hen en bedenkt een list. Ze zet een kerstboom neer, maakt het gezellig en stuurt haar man er ’s avonds met een smoes naartoe. Als hij de daklozen onder de kerstboom ziet, strijkt hij over zijn hart en besluit hij eerste kerstdag gewoon thuis te vieren.
Het echtpaar lost hun problemen kennelijk op door elkaar voor de gek te houden, en ook verhaaltechnisch overtuigt dit plot allerminst. Dat is tekenend voor de verhalen in December: Van der Meer streeft er niet naar de essentie van haar verhaal zichtbaar te maken, maar creëert steeds een rafelig geheel met overbodige verhaalelementen en te veel losse eindjes. Tekenend zijn volstrekt overbodige gemeenplaatsen die willekeurig opduiken:
‘De mensen renden al van hot naar haar , met telefoontjes op zak die constant rinkelden. Haar kinderen gingen een paar maal per jaar op vakantie, en vaak ook nog een weekend weg. Als ze naar hun mobiele telefoon belde, vroeg ze niet “Hoe is het?” maar “Waar ben je?” Het leven was al zo hectisch…’
Storend zijn ook de redactionele fouten in December. Wanneer bijvoorbeeld de hoofdpersoon in ‘De kinderdief’ – een ridicuul verhaal over een eenzame man die zich als het kindje Jezus in de kribbe verstopt om de dader van de diefstal uit de jaarlijkse kerststal nu eindelijk eens te ontmaskeren – op kerstavond na de nachtmis door de verlate straten fietst, kijkt hij door de ramen naar binnen en ziet hij ‘hele families rond de tafel geschaard, aan het kerstontbijt’. Huh ?
Het doet vermoeden dat December zonder al te veel bezieling en zorgvuldigheid tot stand is gekomen. Het thema scoort nu eenmaal in deze tijd van het jaar, daar valt niet aan te ontkomen. Voor de kritische lezer is deze bundel kennelijk niet bedoeld.
