Waarheid en leugens over de Holocaust
Twintig jaar geleden daagde Holocaust-ontkenner David Irving historica Deborah Lipstadt voor het gerecht wegens smaad. Hij was geen leugenaar, zei hij, maar iemand die inging tegen de onwaarheden die de joden vertelden over WOII en de concentratiekampen. Momenteel kunt u gaan kijken naar Denial, de film over dit proces, gebaseerd op het boek dat Lipstadt schreef over de zaak. “Dit is geen film over de Holocaust,” aldus Lipstadt, “Dit is een film over waarheid, leugens en alternatieve feiten en hij had op geen beter moment kunnen komen”.
[Interview] Het was een van de meest spraakmakende processen van 1996: de Britse Holocaust-ontkenner David Irving die de Amerikaanse historica Deborah Lipstadt voor het gerecht daagde wegens smaad. In haar boek Denying the Holocaust had ze Irving een leugenaar genoemd, iemand die om ideologische redenen Hitler vrijpleitte van de Holocaust en bij hoog en bij laag vasthield aan de fabel dat die douches in Auschwitz wel degelijk douches waren, en geen gaskamers.
Vandaag is David Irving een 79-jarige zonderling die op zijn website zijn in eigen beheer uitgegeven boeken aan de man brengt, waaronder eigenzinnige biografieën van Hitler en Goebbels. Vooringenomen en historisch onverantwoord, zijn alle academici het eens, maar daar trekt het veelal extreemrechtse lezerspubliek van Irving zich niets van aan. Twintig jaar geleden had deze Holocaust-ontkenner nog meer aanhang. Dat zijn conclusies fout waren stond buiten kijf, maar af en toe wist hij nieuw historisch materiaal op te duikelen, en dat maakte hem wel interessant. Irving dacht de wind in de zeilen te hebben en erkenning te kunnen krijgen via de rechtbank. Als hij Deborah Lipstadt kon laten veroordelen voor smaad kon niemand nog om hem heen.
“Irving stelde me aanvankelijk een regeling voor,” vertelt Lipstadt. “Ik moest 500 pond schenken aan een liefdadig doel van zijn keuze en ik diende toe te geven dat ik fout geweest was om hem een Holocaust-ontkenner te noemen. Zeg nu zelf, nadien had ik toch nooit nog een overlevende van de Holocaust in de ogen kunnen kijken?”
Uit de film blijkt inderdaad dat de blik van die overlevenden belangrijk was voor u. Wat dacht u toen uw advocaten zeiden dat zij niet mochten getuigen?
“Advocaten denken heel erg strikt. Het kwam er volgens hen niet op aan te bewijzen dat de Holocaust gebeurd was, maar wel dat hetgeen Irving beweerde niet gebeurd was. We moesten de geschiedenis niet bewijzen, maar wel het proces winnen. De mensen die in Auschwitz arriveerden werden opgesplitst. Zij die rechtstreeks naar de gaskamers gingen werden niet geregistreerd. De anderen wel. ‘Gebaseerd op die registraties,’ zei Irving, ‘zijn er in Auschwitz 64.000 mensen gestorven.’ Het antwoord van mijn advocaten daarop was dat Irving geen enkel bewijs had dat dit getal klopte. In zijn boek schreef Irving dat Hitler razend werd en meteen een telex verstuurde met de opdracht ‘Stop die waanzin’ toen hij over de rellen tijdens de Kristallnacht hoorde. Mijn advocaten zochten die telex op en die luidde: ‘Stop de brandstichtingen’. Dat is iets heel anders. Synagogen werden in brand gestoken en daardoor gingen heel blokken in vlammen op. Wat mijn advocaten dus wilden aantonen was dat Irving geen bewijzen had voor wat hij schreef. En dat hij dus aan het liegen was.”
Maar die overlevenden hadden toch getuigenissen kunnen leveren, bijvoorbeeld om Irvings bewering te weerleggen dat de gaskamers douches waren?
“Als we de overlevenden hadden laten getuigen hadden we de indruk gegeven dat we de feiten van de Holocaust wilden bewijzen, en dat wilden we precies niet, want dan verlies je altijd, ook als je wint. Er zijn immers geen rechtszaken aangespannen over de vraag of de Eerste Wereldoorlog echt gebeurd is, of de Koreaanse oorlog. Het feit dat je iets in vraag stelt maakt het al verdacht.”
Hoe kan iemand de Holocaust in twijfel trekken. De feiten zijn er toch?
“Natuurlijk, maar het gaat nooit echt om de geschiedenis. Holocaust-ontkenners zitten niet in met de waarheid of de vraag wat werkelijk gebeurd is. Het zijn gewoon antisemieten, racisten en bewonderaars van Hitler. De Holocaust is de best gedocumenteerde genocide ooit. Met iemand die desondanks toch beweert dat die niet plaats heeft gevonden, scheelt er iets.”
Die gelooft in alternatieve waarheden?
“Precies. Het is zoals de inhuldiging van Trump als president. Er waren foto’s die bewezen dat er minder volk was dan bij de inhuldiging van Obama, maar die legde het Trump-entourage naast zich neer. Het was een immens succes, was de officiële versie. Allemaal alternatieve waarheden waarvoor we een perfect synoniem hebben: leugens.”
Moet het ontkennen van de Holocaust strafbaar zijn?
“Nee. Leugens moet je niet verbieden. Je moet ze weerleggen met argumenten en bewijzen. Bovendien wordt alles wat verboden is extra aantrekkelijk. In de Tuin van Eden was maar één boom verboden, maar precies van de vruchten van die boom wou Eva proeven. Zo zijn we allemaal. Maar wat misschien wel het belangrijkste is: ik wil niet dat politici voor mij beslissen wat ik wel en niet mag zeggen. Ik zou dat niet aanvaarden van Trump, maar ook niet van Obama. Wettelijk vastleggen dat men de Holocaust niet mag ontkennen, is een makkelijkheidsoplossing. Via onderwijs aantonen dat de Holocaust echt gebeurd is, dat moeten we doen, ook al is dat veel moeilijker.”
Hoe pakken we alternatieve waarheden aan?
“Het grote probleem met al dat valse nieuws en die alternatieve waarheden is het internet. Tijdens de verkiezingscampagne vertelde een vriendin die twijfelde tussen Clinton en Trump me dat ze gehoord had dat Clinton in feite doodziek was, maar dat de Democraten dat verborgen hielden. Toen ik haar vroeg hoe ze dat zo zeker wist, zei ze: ‘Ik heb dat gelezen op internet.’ Op welke site en wie dat beweerde wist ze niet, om van enig bewijs nog maar te zwijgen natuurlijk. Ieder van ons heeft de verantwoordelijkheid om na te gaan of iets klopt voor we het delen of voortvertellen.”
Maar de meeste mensen delen toch gewoon wat ze graag zelf horen?
“Inderdaad, en iedereen doet het, zowel links als rechts. Ik denk dat Denial een belangrijke boodschap bevat over vandaag. Er zijn leugens, opinies en feiten. We zijn meegesleept in een oorlog in Irak omdat Bush geloofde dat Saddam Hussein massavernietigingswapens had. Hallo, geloofde? Wat heb je daar nu aan? We moet bewijzen hebben. Trump zegt dat er op 9/11 moslims door de straten van New Jersey dansten. Niemand heeft ze echter gezien. Wanneer je hem daarmee confronteert zegt hij ongetwijfeld: ‘O nee? Ik geloof het en heel veel mensen zijn het met me eens.’ Niet degene die het hardst roept vertelt de waarheid, maar wel degene wiens beweringen kloppen met de feiten. Als je echt om de wereld geeft moet je dus protesteren wanneer iemand leugens vertelt.”
Is het antisemitisme vandaag aan een opmars bezig?
“Ja, mensen als Trump, Wilders en Le Pen geven de indruk dat het ok is om racistische en antisemitische uitspraken te doen. Dat is een opinie als een andere geworden. En je ziet het ook aan de linkerzijde. Je kunt opmerken dat veel linkse kritiek alleen tegen Israël gericht is en niet tegen de joden in het algemeen, maar steeds vaker krijgt die een antisemitische inslag. ’Ik spreek liever niet over Israël,’ merkt men dan op, ‘want anders krijg ik de joden achter me aan.’
Werpt de Israëlische politiek dan geen smet op de joden?
“Ik ben niet zo gek op Noord-Korea, maar ik heb niets tegen Koreanen. Ik heb grote vragen bij hetgeen er vandaag in Turkije gebeurt, maar dat betekent niet dat wanneer ik volgende week naar Berlijn ga ik tegen mijn Turkse taxichauffeur zal zeggen dat hij een hufter is. Met mensen die antisemitische uitspraken doen omdat ze tegen Israël zijn, is dus meer aan de hand. Ik krijg wel eens de vraag hoe we Hitlers antisemitisme kunnen verklaren. Het komt allemaal doordat de joodse dokter van Hitlers moeder niet kon verhinderen dat ze stierf, zegt men dan. Bullshit. Die dokter was blond. Is Hitler daarom blonde mensen gaan haten? Natuurlijk niet. Antisemitisme is gebaseerd op vooroordelen: kom niet af met feiten, ik weet wat er aan de hand is. Zo is dat ook met racisme. Iemand gaat geen zwarten haten omdat hij als kind mot gekregen heeft van een zwarte. Dan zou hij ook blanken moeten haten omdat hij ooit mot kreeg van een blanke. Voor racisme en antisemitisme moet je dus geen rationele verklaringen zoeken. Die zijn er gewoonweg niet. Waarom was Hitler dan een antisemiet? Omdat hij volstrekt irrationeel op zoek was naar iemand om al zijn frustratie aan te wijten.”
Wordt de Holocaust niet vaak politiek misbruikt? Zouden we er niet beter over zwijgen?
“Dat zegt een softcore Holocaust-ontkenner. David Irving was hardcore, maar je hebt ook mensen die het subtieler aanpakken. Tegen een zwarte Amerikaan zeg je toch ook niet dat het zo stilaan genoeg geweest is met dat geklaag over de slavernij? Ik beweer niet dat we het er de hele tijd over moeten hebben, maar de Holocaust afdoen als een detail uit de geschiedenis kan gewoonweg niet. Net zomin als we hem kunnen minimaliseren, zoals mensen doen die het over de genocide op de Palestijnen hebben. Er is heel wat om het oneens over te zijn wanneer het over het Israëlische Palestina-beleid gaat, maar een genocide is het echt niet, en het Israëlische leger beschuldigen van nazipraktijken is er ook zwaar over.”
Af en toe krijg je toch de indruk dat Israël de wereld wel heel graag herinnert aan de Holocaust?
“Dat vind ik even fout. Toen Netanyahu zei dat dat de Palestijnse groot-moefti in de jaren dertig naar Duitsland was gereisd om Hitler in te fluisteren dat hij de joden diende uit te moorden in plaats van ze te verbannen – omdat ze anders naar Palestina zouden komen – ging hij zwaar uit de bocht. Net zoals die keer toen hij als reactie op het nieuws dat de Europese Unie Israëlische producten zou gaan boycotten, reageerde met: ‘O ja, we weten maar al te goed hoe Europa joden weet te brandmerken.’”
Sommigen noemen Trump een nazi en een fascist. Wat denkt u daar dan van?
“Dat zijn domme opmerkingen. Toen hij tijdens zijn campagne opmerkte dat hij de enige man was die Amerika weer op de been kon krijgen, vond ik ook dat er een paar overeenkomsten met Mussolini waren, maar dan nog. Je zegt dat niet, zelfs niet over Trump.”
Ooit nog contact gehad met David Irving na de rechtszaak?
“Nee, en daar had ik ook helemaal geen zin in. Ik was toen heel erg kwaad op Irving. ‘Ik wil die man vernietigen,’ zei ik op een bepaald moment tegen mijn advocaat. Hij keek me rustig aan en antwoordde: ‘Zet dat uit je hoofd. Irving is echt niet zo belangrijk. Hij is als de stront waarin je gestapt bent op straat. Die heeft ook geen intrinsieke betekenis tot je hem aan de onderkant van je schoen meeneemt naar binnen en in je tapijt trapt.’ Zo is het, zag ik toen, dat is de manier waarop je omgaat met negationisten, racisten en homofoben: je brengt ze niet mee naar huis, want zo schenk je hen aandacht die ze niet verdienen.”
—
Eerder verschenen in De Morgen
