Filosoof, blijf bij je leest
[Recensie] Wat als René Descartes (1596-1650) – de beroemde filosoof achter de uitspraak ‘Cogito ergo sum’, oftewel: ‘Ik denk, dus ik ben’ – zich bezig zou houden met het oplossen van moordmysteries? Het uitgangspunt van Hans Dooremalens filosofische detectiveroman Descartes in Amsterdam is even simpel als pakkend. Want inderdaad: hoe verhoudt het denkend subject zich tot de dode lichamen die in Dooremalens Amsterdam à 1634 opduiken? Is er daadwerkelijk een moordenaar actief, of laat een malin génie dat de filosoof slechts geloven? En kan de notoire uitslaper die Descartes was op tijd uit zijn bed komen om de moorden te stoppen voordat er nieuwe slachtoffers vallen?
Zo leuk als het uitgangspunt is, zo slap is echter de uitvoering. Dooremalens schrijfstijl is droog, tegen het saaie aan zelfs, en er voor het grootste deel debet aan dat de ontwikkelingen in zijn roman aanvoelen als het plichtmatig afwerken van plotpunten. Daar bovenop komt dat Descartes’ vroege methode – deel complexe problemen op in eenvoudige, neem niets aan wat je niet zeker weet – inmiddels zo ingeburgerd is, dat zijn slimmigheden alleen maar slim overkomen in vergelijking met de overhaaste conclusies van zijn tijdgenoten.
Veel interesse in de moorden die Amsterdam teisteren lijkt Descartes bovendien niet te hebben. Voor de filosoof zelf staat er eigenlijk nooit echt iets op het spel, en dat maakt hem een minder interessant personage dan je op voorhand zou denken. De rest van de figuren is plat en clichématig. Van de corrupte politiechef tot de dame in nood, geen enkel platgereden pad blijft onbereden. “Het kan haast niet anders!” roept Descartes op een gegeven moment uit: de mens is niets meer dan een machine. Inderdaad, wie door Dooremalens personages omringd wordt, kan die conclusie moeilijk kwalijk genomen worden.
Het leuke uitgangspunt en de vele verwijzingen naar de zeventiende-eeuwse geschiedenis ten spijt, is Descartes in Amsterdam geen interessante leeservaring geworden. René Descartes blijkt helaas geen Sherlock Holmes, en Hans Dooremalen blijkt geen begenadigd romanschrijver. Filosoof, blijf bij je leest.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
