Preken voor tijdgenoten
[Recensie] De opvallende en op zich nogal cryptische titel heeft als achtergrond dat een goede preek een dialoog is met de toehoorders en hen evenals een dans in beweging zet. Er is ook sprake van tegenspraak want de preek kan het nodige in mensen losmaken, dat is het duel.
“De zoektocht van dit boek is een verlangen naar prediking voor tijdgenoten waarin deze lagen aanwezig zijn. De vriendschap en de solidariteit met tijdgenoten (de dialoog), het verlangen naar Godsmomenten waardoor allerlei mensen van allerlei komaf de vrijheid in Christus ontdekken, menselijkheid en de vrede van God (dans), en een kritische kracht die weet heeft van ons menselijk vermogen om Gods realiteit te smoren, te overschreeuwen of te doden (het duel)” (p. 14).
Het voorbereiden van een preek
In dit boek staat Kees van Ekris in negen stappen zeer uitgebreid stil bij het proces van preekvoorbereiding. Hij is diep overtuigd van het belang van preken en de toon van het boek is dan ook hartstochtelijk te noemen. Het is een boek dat lezers wil activeren en daarom eindigt ieder hoofdstuk met vragen voor predikanten en kerkenraden.
Aan de ene kant heeft Van Ekris oog voor mensen vandaag die naar preken luisteren. Zij nemen hun vragen en twijfels mee en het is belangrijk om die te onderkennen en in de preek te vertolken. “Het hoort ook bij de missionaire intelligentie om te beseffen dat de tegenstelling tussen geloof en ongeloof niet identiek is aan de tegenstelling tussen gelovigen en ongelovigen. Alsof de gelovige het ongeloof niet kent” (p. 33). Van Ekris is duidelijk bewogen met zoekende mensen en wil oprecht luisteren naar hun levensverhaal waarin geloven een rol speelt.
In de prediking speelt het leven met en uit de bijbel – uiteraard een centrale rol maar aandacht voor en kennis van de hedendaagse cultuur zoals die in media en literatuur naar voren komt, is eveneens belangrijk om de tijdsgeest die in mensen leeft, te kennen en te kunnen vertolken.
Omvattend proces
In zijn gedreven verhaal citeert Van Ekris veel theologen en predikanten. Daarom is het een echt theologisch en ook diepgravend boek dat breedvoerig stilstaat bij het proces van preekvoorbereiding. Iemand die het boek onbevangen leest, zou de gedachte kunnen bekruipen: als het zó diep en breed gaat, als er zóveel bij komt kijken, kan ík er dan wel aan beginnen? Soms zou de lezer kunnen denken: verwacht je niet teveel van een preek en mogen we daarin ook nog iets betrekkelijks en menselijks zien? Ook de relatie tot de liturgie komt nergens ter sprake, dat is wel klassiek gereformeerd: het gaat in de kerkdienst om Gods Woord en de verkondiging daarvan. Van Ekris zou vanuit zijn missionaire kennis moeten weten dat mensen veel beleven aan het samenzijn in en na een kerkdienst en het met elkaar zingen. Soms is het alleen de zegen aan het slot die iemand raakt. Dergelijke aspecten komen in dit boek in het geheel niet aan de orde, alles draait om de prediking.
Toch zoekt Van Ekris wel degelijk het contact met mensen die vandaag naar de kerk gaan en bereid zijn om naar preken te luisteren. Hij is een ware pastor die bewogen is met mensen in de hedendaagse samenleving en verkent grondig en open wat er vandaag zoal speelt in de wereld en in mensenharten. Zo spreekt Van Ekris over ‘relationele hermeneutiek’ waarmee hij bedoelt: “In de wisselwerking tussen de Bijbelverhalen, de prediker, de preek en de tijdgenoot, kan waarheid oplichten. Als prediker ben je eigenlijk bezig met het voorbereiden van een ontmoeting. In de preek willen God en mens elkaar ontmoeten” (p. 241).
Tekst op papier
Kees van Ekris benoemt het uitschrijven van de preek als onderdeel van het proces van voorbereiding. Uitschrijven is een door de eeuwen heen beproefde maar vandaag ook wel wat klassieke methode. Andere methoden als het maken van mindmaps komen niet ter sprake.
Zelf heb ik jaren lang mijn preken uitgeschreven (in getypte vorm). Correcties waren vroeger om praktische redenen in zeer beperkte mate mogelijk en die intentie was daardoor dan ook niet sterk ontwikkeld. Sinds het gebruik van de pc maakte ik dankbaar gebruik van de mogelijkheid om de tekst uit te draaien en bij te werken. Dat stimuleerde tal van kleine veranderingen. Alweer een aantal jaren schrijf ik mijn tekst niet meer volledig uit maar maak kopjes en zet daaronder een aantal punten / korte zinnen.
Ik merk dat deze methode mijn stijl van preken flink heeft veranderd: het spreken is dynamischer, verhalender geworden waardoor er meer contact met mensen ontstaat. Het gevaar van een ‘preektoon’ is er niet. Aan reacties van toehoorders merk ik dat zij deze methode zeer waarderen, er is meer visueel contact en de preek wordt een verhaal dat je vertelt.
Ik vind het daarom opvallend dat Van Ekris in zijn boek pleit voor een volledig uitgeschreven tekst die min of meer wordt ‘voorgelezen’. Zelf ervaar ik dat de tekst in grote lijnen wordt gevormd tijdens het maken van de kopjes en de punten / korte zinnen.
Mooi is het laatste hoofdstuk dat gaat over de zegen van de preek voor de toehoorders én voor de predikant zelf. Een uitgebreid zaakregister ontsluit dit intensieve boek op vele onderwerpen.
Kees van Ekris is theoloog en programmaleider van Areopagus / IZB, centrum voor contextuele en missionaire verkondiging. De naam Areopagus is ontleend aan het bijbelboek Handelingen waar Paulus op de berg Areopagus met de Atheners in gesprek is over religie. IZB staat voor Inwendige Zendings Bond. Kees van Ekris promoveerde in 2018 op een homiletisch onderwerp en is sindsdien docent homiletiek aan de Evangelische Hogeschool in Leuven. Hij zit in de Raad van Advies van de Protestantse Theologische Universiteit en schrijft maandelijks een column in het Nederlands Dagblad.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
