Pleonasmen uit Paramaribo
Cynthia Mc Leod, in 1936 geboren te Paramaribo, debuteerde in 1987 met de historische roman Hoe duur was de suiker? Haar laatste boek …die revolutie niet begrepen! valt onder hetzelfde genre en handelt over het roerige Suriname van de jaren tachtig. Rita is een gescheiden vrouw met vier kinderen en doceert Engels op een middelbare school. Voor haar veertigste verjaardag krijgt zij van een vriendin een dagboek waarin zij aanvankelijk haar levensgeschiedenis tot dan toe maar later ook actuele gebeurtenissen opschrijft. De cursief afgedrukte tekst van het dagboek is geloofwaardig gemaakt door de vele tussenwerpsels en spreektaal, maar verschilt weinig van de stijl van de verteller. Mc Leod vervalt herhaaldelijk in storende pleonasmen en tautologieën; ‘De Surinaamse gulden werd elke dag minder waard, elke dag kon je minder kopen met je geld en was er minder te koop!’
Het verhaalheden begint wanneer Rita’s oudste dochter Saskia in 1979 vertrekt naar Nederland om daar te studeren. Rita maakt zich zorgen over haar oudste zoon Peter, die niet uitblinkt op school. Als Peter opgeroepen wordt voor militaire dienst is ze aanvankelijk blij met de verworven carrièremogelijkheden maar verandert van gedachten wanneer duidelijk wordt dat Bouterse en co. niet van plan zijn de democratie in het land te herstellen. Ondanks Augusts verwoede pogingen Rita naar Nederland te halen blijft ze hopen dat de ‘REVO’ het volk uiteindelijk ten goede zal komen tot de realiteit inslaat in de grimmige nacht van 7 op 8 december en haar houding omslaat in verzet.
Mc Leod heeft gedegen onderzoek verricht en dat is vooral merkbaar in de af en toe zakelijke manier waarop ze politieke gebeurtenissen opdist. De persoonlijke situatie van Rita komt dan op de achtergrond en wordt alleen nog maar aangegeven door opmerkingen dat de mensen elkaar ‘over van alles’ bellen. Interessanter zijn de effecten die de politieke onrust heeft op de bevolking in hun alledaagse bezigheden en de oplossingen die men bedenkt voor de ongemakken. Wanneer haar jongste dochter een kledingruil organiseert vindt Rita dit in eerste instantie onfatsoenlijk maar prijst haar vanwege de creatieve en bestendige houding ten opzichte van de heersende schaarste. De aandacht die Mc Leod besteedt aan dit soort schijnbaar onbelangrijke details maken van de roman bij vlagen een fascinerend cultuurportret waarin humor en saamhorigheid een grote rol spelen.
Verreweg de meeste indruk maakt bladzijde 186. Op zwart papier staat in witte letters afgedrukt;
nooit
meer
hetzelfde zijn.’
De immense rouw die uit deze eenvoudige pagina spreekt voelt aan als een frontale botsing met een trein. Daarnaast zijn er ansichtkaarten in het boek opgenomen die op humoristische wijze onder andere het gebrek aan elektriciteit parodiëren maar gezien hun luchtige aard beter aan het einde van de roman geplaatst hadden kunnen worden dan tussen de tekst.
Het verhaal eindigt vlak voor de gedwongen verkiezingen in 1987 met het overlijden van buurjongen Radjen tijdens een explosie van een militair voertuig. Peter lijkt met het verliezen van zijn jeugdvriend pas te beseffen waar hij de afgelopen jaren bij betrokken is geweest. Deze niet bepaald subtiele climax in het motief van de moeizame relatie tussen Rita en haar zoon wordt echter bedolven onder de wrange wetenschap die de schrijfster effectief achterwege laat, namelijk de verkiezingsuitslag.
De roman is toegankelijk maar zal de liefhebber van titels uit de zwaargewichtklasse wegens de rammelende schrijfstijl niet afdoende weten te behagen. Mc Leods doel schijnt echter ambitieuzer dan louter amuseren of een esthetische bijdrage leveren aan de literatuur.
In het voorwoord stelt ze: ‘Als individu moet je waarschijnlijk het erge vergeten, maar als collectiviteit, als gemeenschap moeten we juist niet vergeten, we moeten altijd beseffen hoe het was, want dat alleen kan voorkomen dat we dezelfde fouten weer maken.’
De tijd zal het leren.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
