Men kan niets anders dan respect hebben voor deze moedige dames!
Warschau met een huilend gezicht
met graven op straat hoeken
Zal haar vijanden overleven
Zal het licht der dagen zien
[Recensie] In tijden van deze corona-pandemie werd ons veel ontnomen qua vrijheid. We moesten in lockdown en er werden nog andere strenge regels opgelegd. Dit allemaal voor ons eigen goed maar toch hebben velen van ons er problemen mee en worden we opstandig. We zijn altijd vrij geweest in ons doen en laten en dat gaat nu eenmaal niet meer. Dit boek gaat ook over vrijheid maar dan wel van een heel ander kaliber. Dit boek, Dochters van het daglicht, gaat over mensen die gevochten hebben voor hun vrijheid en die van vele anderen; dit alles om weer vrij te kunnen zijn! We mogen ons gelukkig prijzen dat we dit niet hebben moeten meemaken!
We maken kennis met heldhaftige meisjes die de meest uiteenlopende dingen deden in het verzet. Hitler valt Polen binnen en er worden direct getto’s opgericht in Warschau en andere steden waar de Joden moeten verblijven en waar ze samengepakt zitten en wachten om op transport te gaan richting Auschwitz. Sommige van deze meisjes hadden een ‘Arisch’ gezicht waardoor ze niet opvielen. Zodoende konden ze dingen doen zoals smokkelen van allerlei dingen alsof het de gewoonste zaak van de wereld was, zonder op te vallen. Niets stond er in hun weg om opdrachten uit te voeren. Je moet weten dat toentertijd de Joden gedegradeerd werden tot een minderwaardig wezen! Zo lees je ook dat alle verzetsstrijdsters heel vernuftig en stoutmoedig waren. Je moest bijna een ijzeren wil hebben om dit alles te kunnen doen en vol te houden in hun missies die hen werden opgelegd.
De auteur laat ons kennis maken met zeventien verzetsstrijdsters die in dit boek voorkomen. Het opvallendste verhaal is dat van Renia. Zo had Renia het voordeel als koerierster dat ze oogde als een onschuldig jong Pools meisje dat door de stad van Warschau wandelde zonder op te vallen. Zo ook schetst de auteur een voor een de vrouwen, hun bestaan en actieve rol in het verzet en hoe ze daar mee omgingen. Het zijn een voor een sterke vrouwen die onder gevaarlijke omstandigheden hun voetdruk hebben achtergelaten. Niets of niemand kon hen tegenhouden; zo werden ze van bedeesde tieners heldhaftige vrouwen. De verzetsgroep had een uitgebreid netwerk en organiseerde vluchtroutes maar ook saboteerde ze heel wat dingen om de nazi’s te dwarsbomen.
Zo is er ook Zivia die het nodige deed om te voorkomen dat mensen naar werkkampen werden gestuurd. Dit in een klimaat waar honger en vernedering hoogtij vierde. Zivia had een paspoort gekregen om naar Palestina te gaan maar gaf de voorkeur om in Polen te blijven en voor het verzet te werken. Zo werd ze een van de leidsters van een verzetsgroep. Zelfs in de getto’s bij de jodenraad deden de vrouwen hun zeg en legden hun wil op. In een wereld van bedreiging, moord en ieder voor zich, bleven ze hun geloof behouden in mededogen en sociaal engagement. Zo hoopten ze sterke Joden te vormen die de oorlog zouden overleven. Ze bereiden zich voor op een toekomst waar ze nog steeds in geloofden. Zo kwam het dat veel twintigers die heel intelligent waren, wisten hoe ze een organisatie op poten moesten zetten en doen wat er voor nodig was, ongeacht het gevaar waarin ze verkeerden! Deze vrouwen deden dingen die heel gevaarlijk waren en moesten altijd voorbereid zijn mochten de nazi’s hun te pakken krijgen. Martelingen en dood waren de meest voorkomende dingen als ze werden gesnapt met valse documenten of wapens.
Dit boek is tot stand gekomen toen de auteur het boek Frauen in di Ghetto’s in handen kreeg. Zoals gezegd gaat dit over moedige meisjes die heroïsche dingen deden en daarbij hun leven op het spel hadden gezet. Het raakte de auteur deze verbluffende verhalen te lezen maar het was ook iets persoonlijks. De schrijfster is ook van Joodse afkomst en komt zelf uit een familie van Holocaust overlevenden. Door dit boek ging ze zich nog meer verdiepen in archieven, dagboeken en zelfs interviews. Zo kwam dit tot stand na een ellelange tijd van research doen. Frauen in di Ghetto’s heeft haar geïnspireerd om de focus te leggen op deze verzetsstrijdsters en voornamelijk op Renia’s bijdrage. Door Renia’s verslagen heeft ze ook andere verhalen van Pools-Joodse strijdsters van andere verschillende verzetsbewegingen met een uiteenlopende missie in kaart gebracht. Dit met als doel de reikwijdte van vrouwelijke moed voor het voetlicht te brengen. De auteur stipt vele namen aan die een voor een hun best deden om de moed hoog op te houden. Dit omwille van verschillende dingen: onderwijs, medische verzorging, gaarkeukens e.a.
Dit boek heeft een tijdlijn van 1924 tot en met 1945. De verhalen worden afgewisseld vanuit het perspectief van verschillende vrouwen. Daarbij deelt de auteur ook nog eens hun voorgeschiedenis en hoe ze in het verzet zijn beland. Ik ga hier niet verder over toelichten omdat het teveel zou zijn en ten tweede is dit een boek dat moet gelezen worden. Het valt niet te ontkennen dat de auteur zoveel heeft opgezocht, bezoeken heeft gebracht aan getuigen etc.… Voor de geschiedkundige lezers onder ons is dit meer dan een mustread om te lezen. Zo heeft ze ook enorm veel info vergaard omtrent de Joodse cultuur en haar geschiedenis binnen Polen.
Er staan ook afgrijslijke taferelen vermeld in dit boek. Dingen die je je gewoonweg niet kunt voorstellen of bevatten. Het was bij tijden zo overweldigend dat ik het boek dikwijls opzij moest leggen om het te laten bezinken. Hoe de politie en de Duitsers onmenselijk konden zijn, dat gaat mijn petje te boven. Elke overtreding werd zwaar afgestraft op welke manier dan ook. Het was soms zo erg dat Joden liever de dood in de ogen keken want het leven had voor hen geen zin meer. Dit alles speelt zich niet alleen af in Auschwitz maar vooral in de vele Gestapo-gevangenissen waar men prat op ging op de middeleeuwse martelpraktijken. Dus kan het ook niet anders dat je tijdens het lezen die onderhuidse spanning hebt want je weet dat het wel degelijk kan mislopen en hoe de Duitsers maar al te graag wraak namen.
Ik heb al zoveel boeken gelezen over de Holocaust maar dit is het eerst dat ik lees over het verzet en dan nog wel over vrouwelijke koeriersters die hun leven in de waagschaal legden voor hun vrijheid en dat van het Joodse volk. Men kan niets anders dan respect hebben voor deze moedige dames! Geloof het of niet maar velen mochten na de oorlog niet hun zeg zeg doen wat ze hadden gedaan tijdens de oorlogsjaren toen bijna iedereen in Palestina woonde. Ook deze passage gaat de auteur niet uit de weg en dit verliep ook niet zonder slag of stoot. Het nawoord laat ook een diepe indruk achter, wat een verhaal is dit geworden.
Op de coverfoto staat Renia, die is genomen in Boedapest in 1944. Geen spoor zichtbaar van de lichamelijke en geestelijke wreedheden van de maanden ervoor die ze had doorstaan.
Voor al die moedige en heroïsche vrouwen geef ik dit boek 5 sterren! Het is een boek dat meer dan de moeite waard is om te gelezen te worden.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
