Tweede Wereldoorlog vanuit kinderen gezien
[Recensie] Het boek heeft een opvallende indeling: in het eerste hoofdstuk zijn de verhalen uit 2022 gebundeld en vervolgens gaat het boek terug naar verhalen uit 2011. De jaartallen verwijzen naar de jaren waarin deze verhalen oorspronkelijk zijn geschreven.
Kinderen vragen aan hun opa of oma naar zijn of haar oorlogservaringen en dat levert mooie gesprekken op. Van de ruim 200 familiegeschiedenissen zijn er voor dit boek Door hun ogen bijna 50 geselecteerd. Het gaat over weerbaarheid, overlevingsdrang, moed en de gevaren waaraan mensen in de Tweede Wereldoorlog waren blootgesteld.
Prachtig zijn de zwart/wit foto’s waarop de generaties elkaar ontmoeten en waaruit veel wederzijdse liefde spreekt. De verhalen zijn van uiteenlopende lengte en de persoonlijke ervaringen van de overlevenden lopen uiteraard uiteen maar de verteltrant is levendig. Het boek is voor opgroeiende kinderen een mooie persoonlijke kennismaking met mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd en over hetgeen zij destijds hebben meegemaakt. Door hun ogen is voor kinderen dan ook een mooie invalshoek omdat zij zich met de kinderen die hun grootouders interviewen kunnen identificeren. Toch komt de ernst van de oorlog wel goed ter sprake.
Opvallende details
Aandoenlijk is de reactie van de 11-jarige Boaz die tegen zijn overgrootmoeder zegt: “Ik ben nog te jong voor Auschwitz” (p. 21).
In meerdere verhalen speelt religie een – niet altijd positieve – rol. Mensen met een protestants geloof vingen weliswaar joden op maar hadden wel de neiging om hen te bekeren en Joodse kinderen te laten dopen. Dit gebeurde ook wel om hen zo uit handen van de Duitsers te redden.
Bijzonder is de oma die zegt: “Ik heb ervoor gekozen mijn kinderen niet te belasten met de oorlog” (p. 81). Een ander spreekt de veelzeggende woorden: “Voor mij begon de oorlog pas na de oorlog” (p. 87) en dat doelt op die niet altijd even tactvolle en soms gewoon oneerlijke wijze waarop overlevende joden na de bevrijding werden bejegend.
Een opa vertelt hoe als 3-jarig jongetje was ondergedoken en tijdens een razzia door NSB-buren werd opgevangen en een andere opa vertelt dat hij als kind vier kampen heeft overleefd. Een ander vertelt over ‘het verloren transport’ waarover onlangs de gelijknamige film werd uitgebracht die goede recensies kreeg. Het is het verhaal van een deportatietrein die strandt bij een Duits dorp dat door de Russen is veroverd in de lente van 1945.
De sfeer van de verhalen is uiteenlopend, bepaald door degene die als overlevende vertelt over zijn of haar oorlogservaringen. De toon is beschrijvend van aard, diepere gevoelens komen niet zo ter sprake. Bijzonder is dat vrijwel iedereen geen blijvende haatgevoelens tegenover de Duitsers koestert.
Femmetje de Wind is schrijver, journalist en columnist. Zij is zelf een kind van een overlevende van de Holocaust. Zij schreef de romans Rivka en Het beloofde leven.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
