Dicht bij de oorlog in Oekraïne
[Recensie] “Voor het eerst in mijn leven ben ik politiek geëngageerd. De toespraken van Zelensky raken me, en vooral de moed van de gewone Oekraïners bewonder ik” (p. 18). In dit boek met zijn opvallende titel Drie zakken dameskleding, twee cakes Kyiv en een sniper vertelt Jaap Scholten over zijn ervaringen tijdens de oorlog in Oekraïne gedurende de eerste maanden in het voorjaar van 2022.
Hij is een stevig voorstander van sancties tegen Rusland en wapenleveranties aan Oekraïne. Hij typeert Poetin als persoon en zijn methodiek van oorlogsvoering als de ‘Russische methode’.
Indringende beelden
Het beeld van de oorlog en de gevolgen daarvan voor gewone burgers is aangrijpend. Sommige details vallen op zoals de rol van de mobiele telefoon voor burgers, vluchtelingen en soldaten. Een ander markant detail is de aanwezigheid van schimmel in de schaamstreek en tussen de tenen van soldaten. Het is van wezenlijk belang om deze schimmel tegen te gaan omdat hij uitermate hinderlijk is.
“In Marioepol drinken de mensen ondertussen het water uit de radiatoren en hebben ze van het stadsbestuur de instructie gekregen doden bij armen en benen samen te binden en buitenshuis te leggen” (p. 66).
Mensen vertellen hem over propaganda op de Russische televisie waarin wordt gezegd dat er na Oekraïne meer landen zullen volgen. In dat licht vraagt Jaap Scholten zich af in hoeverre West-Europa bereid is om Oekraïne daadwerkelijk te hulp te schieten. Het boek besluit met een “Nabericht” uit augustus 2022 en kan daarom niet ingaan op de meest actuele ontwikkelingen zoals het leveren van tanks. Hier en daar worden gebeurtenissen kort in een historisch kader geduid en Jaap Scholten constateert 26 maart 2022: “Sinds ik in Midden-Europa woon besef ik dat geopolitiek uiteindelijk de beslissende factor is” (p. 104).
De beelden zoals ze in dit boek worden geschetst, zijn krachtig. De lezer komt dicht bij de verschrikking van de oorlog, de ontreddering van de burgers, de verwoestingen, de verdedigingswerken en de ontwrichting van de samenleving.
Leven en dood
De beschrijving van het vluchtelingenkamp en van vluchtelingen die de grens over willen gaan in de hoop de oorlog te ontvluchten en zo te overleven, is beklemmend en maakt de waanzin van deze oorlog duidelijk. Talrijke zwart/wit foto’s spreken duidelijke taal. Er zijn gruwelijke verhalen van mensen over hun belevenissen, de oorlogsvoering en de moordcommando’s. “De dood is geduldig en alomtegenwoordig. Bijna iedere familie heeft langzamerhand al iemand verloren” schrijft Jaap Scholten 28 mei 2022.
Een Oekraïense sniper vertelt over de werkwijze om hogere Russische officieren te doden. Opvallend is dat hij zich bewust is van hetgeen hij doet: “Ze zijn heel menselijk… Ik zend deze mensen naar God…. En ik kan hen heel goed zien. Hun gezicht, hun gelaatstrekken, hun ogen. Ik bereid hen voor op het Laatste Oordeel. En dat oordeel is aan God”(p. 270).
Tegelijk zijn er plekken waar de oorlog afwezig lijkt, de natuur z’n gang gaat en mensen min of meer gewoon doorleven. Het zijn schrille contrasten, al domineert de oorlog duidelijk in dit boek. De betrokkenheid van Jaap Scholten bij de Oekraïeners is groot.
Jaap Scholten woont sinds 2003 hoofdzakelijk in Hongarije. Hij vertaalt boeken en schrijft verhalen en romans waarvan Kameraad Baron de Libris Geschiedenis prijs won. In dit boek doet hij onderzoek naar de Sovjet terreur.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
