Grotten en afval
[Recensie] De laatste Henning Mankell is geen pageturner, zoals we van hem gewend waren in zijn thrillers uit de Wallander-reeks. We kennen ook de afloop: Mankell is recentelijk overleden. Drijfzand is een ingetogen boek van een mens die kanker heeft en niet weet hoe lang hij nog zal leven. De korte hoofdstukken staan bol van herinneringen aan situaties en mensen, en mijmeringen over hoe het in de toekomst zal zijn. Een toekomst waar hij geen deel van zal uitmaken. De herinneringen van mensen hebben niet het eeuwige leven, zegt Mankell ergens, en het is maar de vraag hoe lang zijn hier op schrift gestelde persoonlijke herinneringen anderen in de toekomst zullen bijblijven. Voor hemzelf bevestigen ze dat hij een zinvol leven heeft gehad, al kende hij naast gelukzalige momenten ook tegenslag en ellende. Nadat hij zich uit het drijfzand van de angst voor de dood heeft weten te ontworstelen stort hij zich op het vastleggen van deze gedachten over heden, verleden en toekomst. Een rode draad vormen zijn overpeinzingen over grotten uit de prehistorie en de verbinding die hij maakt met het opgeslagen kernafval in ondergrondse Zweedse opslagplaatsen. Hij filosofeert over het hoe en waarom van rotstekeningen, de levens van de mensen die ze maakten, om zich in één adem af te vragen hoe de mens over honderdduizend jaar na een volgende ijstijd zal reageren op de mogelijke vondst van het afval. We zullen het niet weten, zoals als we alleen maar kunnen gissen naar het verband tussen dierenafbeeldingen en grafbeelden uit de oertijd.
Wat alle verhalen in dit boek met elkaar gemeen hebben, is de centrale plaats die de mens in dit alles speelt. Zelfs waar hij vertelt over plekken waar geen mens meer is – de rand van ons zonnestelsel – spreekt hij vol bewondering over de mens die het mogelijk maakt deze plekken te verkennen via Voyager 1. Dit vernuft sterkt hem in de gedachte dat ooit kanker overwonnen zal worden. In een poging zijn herinneringen aan de vergetelheid te onttrekken laat Mankell ons zien dat er volgens hem een samenhang bestaat in het leven, handen die zich naar elkaar uitstrekken, zelfs door tijd en ruimte heen.
—
Eerder verschenen in Hematon Magazine
