De andere kant van bootvluchtelingen
[Recensie] Rosita Steenbeek is een redelijk bekende naam in de Nederlandse literatuurscéne. In 1994 betrad ze met De laatste vrouw het speelterrein van onze letteren, en zette in de jaren erna nog veel meer papieren kinderen op de wereld. De voorlaatste was Julia in 2022. En nu, 2023, hebben we Droomland Italië in handen.
Een roman volgens de definitie van een literair werk is dit niet. Eerder een (reis)verslag van provincies en steden in Italië, maar dan niet in de Lonely Planet-zin des woords. Hier bezoekt ze de plekken waar (boot)vluchtelingen aan wal komen.
Nou ja, meer specifiek de plekken waar het de bootvluchtelingen lukt om aan land te komen. Als hun boot door ruw weer niet omgeslagen is, of teruggestuurd door de marine, of per ongeluk overvaren door een vrachtschip.
Inside kennis
Ze weet veel van die wereld, blijkt al snel als ze de opvangplekken bezoekt. Daar ontmoet ze oude bekenden, veelal idealisten die het straffe beleid van de regering (terugsturen!) ethisch niet kunnen verantwoorden, en peilt de toestand. Die is niet best, zoals iedereen weet die het nieuws volgt.
Haar reis voert van Lampedusa naar Calabrië, Bolzano, Turijn en Triëst. Op elk van die plekken zijn immigranten te vinden, in verschillende stadia van inburgering. Of ontreddering, als je het vanaf de andere kant bekijkt. Steenbeek maakt er geen geheim van wat haar houding ten opzichte van deze nieuwkomers in Europa is: het zijn allemaal mensen.
Tussen die mensen mengt ze zich en beschrijft dan zoiets als “De deken van Yusuf”:
“Yusuf was een jongetje van zes maanden dat is verdronken. Tijdens de begrafenis op Lampedusa sloeg een eilandbewoonster een deken om de schouders van de huilende moeder en omhelsde haar. Dit gebaar maakte veel indruk op de mensen die er getuige van waren, en zo ontstond het idee om met z’n allen een deken te maken, een deken van herinnering, een deken die steeds groter wordt.”
Terugduwbeleid
Veel van de inwoners rondom de aanlegplaatsen helpen inmiddels de immigranten voor zover dat mogelijk is. Dat staat dwarsdiametraal op het officiële beleid: de Italiaanse regering hanteert een zeer streng terugduwbeleid. Ook racisme steekt de onvermijdelijke kop op. Daarnaast is er weinig werkgelegenheid, en in de baantjes die overblijven worden de immigranten zowel onderbetaald als overbelast.
Voor een actueel beeld bezoekt Steenbeek een Syrische familie die in Turijn woont:
“Het huis is aan de familie ter beschikking gesteld door de waldenzen. Er is afgesproken dat de Syriërs na twee jaar een deel van de huur betalen en geleidelijk het volledige bedrag. Corona heeft veel verstoord. Het restaurant waar Ibrahim werkte, ging dicht. Lange tijd had hij geen werk. Sinds kort weer wel, maar hij is nu de enige hier die geld verdient. Hun broer Issa, die een nieuwe arm heeft, studeert architectuur in Florence, een studie waar hij in Aleppo mee was begonnen […] Na zijn studie wil hij hier aan het werk en hij hoopt ooit te kunnen helpen bij de wederopbouw van zijn land.”
Een update van het actuele beeld in het voorjaar van 2023 stemt nog minder vrolijk dan het boek. Er wagen steeds vaker en meer mensen de oversteek naar Italië. Het antwoord daarop is een steeds hardere repressie van regeringswege, en maatregelen ter verdere ontmoediging zijn in de maak. Tot zover droomland Italië.
—
Ook verschenen op Nico’s recensies en Tiktok
