Donkere ondertonen in Oostenrijks stadje
[Recensie] De naam alleen al van het stadje heeft iets sinisters, onder-het-tapijt-vegerigs, besmuikts. Neen, Dunkelblum is niet erg uitnodigend. De bewoners willen dat ook niet. Zeker de oudere niet: zij weten wat er lang geleden gebeurd is en houden dat drama het liefst onderin de doofpot. Helaas haalt het heden het verleden in.
Luistervinkerig
Zover is het nog niet echt als Eva Menasse deze roman begint. De sfeertekening van Dunkelblum is luistervinkerig: de mensen hebben continu een bepaald gevoel:
“De gordijnen in het plaatsje bewegen als door een zachte ademtocht bezield, in en uit, alsof hun leven ervan afhangt. Elke keer als God van bovenaf bij deze huizen naar binnen kijkt – alsof ze helemaal geen daken hebben -, als hij naar binnen kijkt in de poppenhuizen van zijn modelstadje, dat hij samen met de duivel heeft gebouwd om de mensheid te vermanen, dan ziet hij bijna in elk huis wel iemand vanachter het gordijn naar buiten staan gluren.”
De sfeer is gezet. Rustigjes aan ontrolt de geschiedenis van de brave burgers zich. Wie oplet, is gewaarschuwd voor wat komt. Het boek is verdeeld in III uiterst omineus klinkende delen:
“I: De Oostenrijkers zijn een volk dat vol vertrouwen naar het verleden kijkt. Zegswijze
II: Aan het sterven is men ook hier gewend, in elk geval meer dan aan het denken. Hans Lebert.”
III: Historisch is dat wat je zelf niet zou doen.”
Verontrustend
We komen te weten dat Antal Grün niet drinkt en een kruidenierswinkel bestiert, en dat dokter Sterkowitz wél drinkt, maar met mate. We schrikken samen met ‘een man’ in de postbus naar Dunkelblum van een kop in de krant: ‘Hiltlergroet derft reisgenot’. Dat zinnetje, zonder dat hij zich voor de geest kan halen waar het precies in de krant stond, bonkt verontrustend door zijn hoofd.
Dit soort kleine sentimenten en verwijzingen naar duistere tijden kruipt langzaam in het verhaal en maakt dat steeds zwaarder. De verteltoon blijft licht als een zomerbriesje, maar de onderwerpen, de karakters van de bewoners, de sfeer duwt de lezer steeds een stukje verder naar onderen. Totdat je het benauwd krijgt. Want wat is het geheim van Dunkelblum?
Zwaarte van de geschiedenis
Daar komt u in deze recensie niet achter, dat zou het leesgenot ernstig dwarszitten. Neemt u van mij aan dat de luchthartig begonnen historie dat niet lang blijft. De lezer is gedoemd de zwaarte van de geschiedenis alsmede het verleden van deze dorpsbewoners op de schouders te nemen.
Onontkoombare dreiging
Menasse bewaart een subtiel evenwicht tussen de onontkoombare dreiging die boven het dorp hangt, ja zelfs het hele dorpsleven heeft doordrenkt, én een goeie tekst die (zwarte) humor als smeermiddel gebruikt om de lezer bij de les te houden. Prima combinatie. Prima verhaal. Prima boek om op kille herfstavonden ter hand te nemen en te beseffen dat het altijd slechter kan.
—
Ook verschenen op Nico’s recensies
