Wat maakt een mens menselijk?
[Recensie] Bij de naam Matt Haig gaat bij velen een belletje rinkelen door zijn boek Middernachtbibliotheek, dat in 2020 de Goodreads Choice Award for Fiction won en wekenlang in de bestsellerlijsten stond. Maar Haig schrijft niet alleen romans, maar ook kinderboeken, non-fictie en filmscenario’s. Een jongen met de naam Kerstmis is verfilmd. Zijn werk wordt gepubliceerd in meer dan dertig landen.
Echo is geen kinderboek of boek voor volwassenen, maar een Young Adult vol moraliserende lessen die tot de verbeelding spreken, net als de wereld vol kunstmatige intelligentie die Haig opbouwt in het verhaal dat zich in de verre toekomst afspeelt. Want wat maakt een mens nou menselijk, is een vraag die je jezelf zal stellen tijdens het lezen?
Het boek opent met de volgende zin van Albert Einstein: “Het wordt steeds duidelijker dat de technologie onze menselijkheid voorbij is gestreefd.”
ECHO’s zijn robots aan het vervangen en de nieuwe slaven van mensen en hebben geen eigen wil. Een ECHO lijkt qua uiterlijk op een perfect mens en is ontworpen en geprogrammeerd om ze bij alles te dienen en ondersteunen, en geen vragen te stellen. Wanneer Audreys ouders, sceptici van kunstmatige intelligentie eindelijk besluiten een ECHO, Alissa, in huis te halen, heeft dit grote gevolgen voor Audrey’s toekomst als haar ouders door Alissa vermoord worden. Haar angst voor ECHO’s wordt alleen maar groter wanneer ze bij haar oom Alex Castle, eigenaar van Castle Industries moet wonen. Hij heeft een huis vol prototypes van ECHO’s als producent ervan en ECHO Daniel gaat hier een belangrijke rol vervullen voor haar. Audrey komt in een compleet andere wereld die haar niet aanstaat en waarin ze geheimen ontdekt die haar leven bedreigen.
Moraalridder
Het verhaal wordt verteld via gedachtelogs, die wisselend vanuit Audrey en Daniel verteld worden, waardoor je met ze meeleeft. Hun herinneringen worden tastbaar en emoties voelbaar. Daniel is de raadselachtigste ECHO die Audrey ooit tegengekomen is, en is de sleutel tot alles. Er zijn veel spannende momenten en meerdere plotwendingen verhogen de spanning. De vele actiescènes en de vlotte schrijfstijl van Haig trekken je het verhaal in. Alex verzwijgt dingen voor Audrey, en je wordt nieuwsgierig naar hem en zijn motieven om ECHO’s te produceren.
Alex is een moraalridder, die zijn macht aangrijpt om anderen zijn wil op te leggen, niet goed- dan wel kwaadschiks. Audrey verandert van een eenzaam meisje, dat een product is van haar ouders, in een jonge vrouw die weet wat ze wil. Haar leven werd beïnvloed door haar vader Leo, die bijna alle technologische verbeteringen wantrouwde, en haar moeder die het omarmde, want onderwijs kreeg ze via ervaringspods en van de ECHO. Eenmaal bij Alex leert ze zich een eigen mening vormen en gaat op onderzoek uit. Haig heeft een futuristisch beeld geschept waarin technologie als neuropads, infolenzen, hersenlijnen, magauto’s, ervaringspods en holovisie de dagelijkse standaard is. Zelfs een energiecrisis, tsunami’s en klimaatverandering ontbreken niet. Het is genieten met mooi uitgedrukte gevoelens; liefde, de onmogelijkheid om afscheid te nemen. Alleen geloof ik niet dat ik blij zou worden van een toekomst vol machines die alles voor je doen.
In zijn nawoord schrijft Haig dat hij vroeger veel last van angsten en depressies had en zich zorgen maakt om de toekomst. Kunstmatige intelligentie is geen sciencefiction, het bestaat en is in het hedendaagse leven al niet meer weg te denken. “Als dingen eenmaal bestaan, lijken ze niet meer vreemd”. De technologie verandert sneller dan mensen doen en daar kun je last van hebben. Haig had plezier in het opbouwen van de fictieve wereld van Echo, een wereld vol ethische dilemma’s en principes.
Echo is een boeiend verhaal vol ethische dilemma’s, in een wereld waarin overal een oplossing voor is, en vol hoop voor een betere toekomst waarin mens en ECHO naast elkaar bestaan. Ik kijk al uit naar zijn volgende roman die in deze wereld zal spelen.
—
Eerder verschenen op Boekencast
