Held zijn is dodelijk in deze intimiderende thriller
[Recensie] Het is dat de trein op tijd stopte, anders had de locomotief de vijf stijf bevroren lijken op het spoor aan stukken gereten. Daarmee trapt Een dodelijk spoor af, een thriller van Ben Creed, het synoniem van het Britse schrijversduo Chris Rickaby and Barney Thompson. Angst, ijzigheid en verderf staan centraal in deze overweldigende thriller die zich afspeelt in Leningrad (tegenwoordig Sint-Petersburg). Niet de dreiging van een moordenaar staat centraal, maar die van de staat die haar burgers intimideert.
Het verhaal speelt zich af in de Sovjet-Unie van 1951, op het dieptepunt van de staatsterreur onder dictator Stalin. Zelfs het vermoeden van verraad aan de partij bracht mensen al naar de Siberische werkkampen, nadat er een bekentenis uit ze was gemarteld. De permanente angst maakt dat mensen zo onopvallend mogelijk door het leven gaan om niet de aandacht te trekken van de wrede geheime dienst.
Warm wordt het nooit in het duister
De ijzigheid die centraal staat in Een dodelijk spoor verwijst dan ook niet alleen naar de lage temperatuur in het hoge noorden, waar het onder winterse omstandigheden altijd duister lijkt te zijn. Warm wordt het nooit, hoe hoog de haardvuren ook branden. De kou is de metafoor voor de kilte in de samenleving, waar de revolutie van 1917, de Tweede Wereldoorlog en de Stalinterreur de samenleving van leefbaarheid hebben ontdaan.
Het verwijst ook naar het verderf in de samenleving, waar vrijheid van denken hardhandig is gesmoord. Hoofdpersoon Revol Rossel, luitenant bij de militsia (politie) van Leningrad, is de personificatie van wat deze bruutheid teweegbracht. Voor de oorlog was hij een begenadigd violist, maar zijn frivole houding bracht hem in de martelkamers van de geheime dienst, waar zijn handen werden verbrijzeld en vingers werden afgesneden. De oorlog redde zijn leven, omdat hij mee moest vechten tegen de Duitsers bij het beleg van de stad.
Verminkte lijken ook een spoorbaan
Na de oorlog was hij alles kwijt: zijn familie, zijn muziek, zijn vrienden, zijn thuis en zijn geliefde. Zijn passie voor de schoonheid van de muziek, die hij nooit meer kan maken, is het laatste restje eigenheid dat hij omzichtig koestert. In Sint-Petersburg is hij politieman in een korps waarvan de meeste leden zijn weggevoerd. Zijn team bestaat uit een partijgetrouwe alcoholist, een oude man, een verklikker en een piepjonge vrouw. Hij leidt het onderzoek naar de verminkte lijken op de spoorbaan, bij wie handen, gebitten en gezichten zijn weggesneden. Duidelijk geen werk van de geheime dienst, want die doodt met een schot in het achterhoofd.
Dat er met zo’n zwaar thema toch een eersteklas thriller is geschreven, is briljant. Tegen de achtergrond van wreedheid en verraad ontvouwt zich een regelrechte speurder. Revol trotseert de miserabele omstandigheden en ontrafelt het mysterie. Dat hij hiermee zijn leven op het spel zet, vindt hij minder belangrijk dan het onthullen van de pijnlijke waarheid. Een dodelijk spoor is meer dan spanning alleen. Het verhaal doet ook een lang vervlogen tijd herleven die de spiegel voorhoudt: welke dreiging durf jij te trotseren om je eigenheid te behouden?
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
