Niet weten, of niet willen weten?
[Recensie] Het levensverhaal van Brunhilde Pomsel, Een Duits leven – Brunhilde Pomsel, het confronterende verhaal van de secretaresse van Joseph Goebbels, is een interessant en onthullend egodocument. Het lijkt oprecht maar soms ook wat onnozel. De kritische lezer merkt dat wat ze zelf tamelijk makkelijk duidt als naïviteit, soms stevig riekt naar opportunisme en egoïsme. Pomsel werd meteen toen Hitler aan de macht kwam lid van de NSDAP, omdat ze daar geen kwaad in zag en hoopte dat het haar zou helpen in haar ambities. En dan is het natuurlijk een puur maar wel prettig toeval dat ze een partijlid ontmoet dat haar aan een contract bij de gelijkgeschakelde radio helpt, waarmee ze pardoes in het centrum van de macht belandt, zij het in een dienstbare rol. Pomsels relaas toont het leven en vooral dénken van de talloze Duitsers die na de oorlog zeiden dat ze het niet hadden geweten.
Auteur Thore Hansen denkt terecht dat ze het niet hebben wíllen weten. Het is ook interessant om te lezen hoe het was in de omgeving van de familie Goebbels en wat daar sociaal (en politiek) bij hoorde. De onhandige manier waarop Pomsel opvallend vaak over de Joden in het algemeen en over Joden in haar eigen leefwereld vertelt, maakt duidelijk hoe dubbel haar bestaan in de nazi-wereld moet zijn geweest. Ze heeft na 1945 vijf jaar in een Russisch gevangenkamp doorgebracht – op het terrein van uitgerekend Buchenwald – en heeft dat ervaren als een onverdiende straf. Daarna kreeg ze moeiteloos weer werk, zoals veel lot- dan wel soortgenoten. Natuurlijk trof ze in haar nieuwe loopbaan veel mensen die ze kende uit de tijd dat ze voor Goebbels werkte. Hansen knoopt aan Pomsels relaas een keihard politiek pamflet vast. Hij betoogt dat mensen vatbaar zijn voor populistische en antidemocratische tendensen als ze niet alert zijn op wat in de wereld om hen heen gebeurt, maar zich beperken tot hun eigen belangen en zich daarom bewust afschermen van de politieke werkelijkheid. De secretaresse van Goebbels is zijn historische voorbeeld en Donald Trump het voorbeeld in het heden. Veel mensen stemden op hem zonder de mogelijke gevolgen te beseffen… Het boek is royaal geannoteerd met verwijzingen naar literatuur en biografische gegevens van de personen die er een rol in spelen.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
