Het plein van de kruispunten
Vier jaar zat er tussen de verschijning van Het Engelentransport en Fantastisch lichaam. Weer vier jaar later is verhalenbundel Een kleine storm een feit. Auteur / artistiek leider / docent toneelschrijven Marian Boyer is terug met negen ontregelende en veelal ijzersterke verhalen. Stilistisch gezien ontregelend, want haar proza kan halverwege de zinnen zomaar in poëzie omslaan. Maar ook de gebeurtenissen in de verhalen zijn origineel en bevreemdend.
De bundel bestaat uit negen onafhankelijke vertellingen. Af en toe keert een personage terug, maar de verhalen houden in de eerste plaats verband omdat ze cirkelen rond één centrale locatie: het plein in een kleine stad. Personages wonen er, werken er of zwerven er rond: allen met een verleden, op een kruispunt in hun leven, en uiteindelijk voorzichtig hopend op meer, beter, gelukkiger.
Het openingsverhaal, ‘Een kleine storm’, vertelt over sigarenhandelaar Ben, die zijn vrouw verloor aan kanker. Misschien ontoevallig een afkorting van Bender, het personage uit Fantastisch lichaam dat een relatie kreeg met kankerpatiënt Erica. Ben ziet pleinbewoners komen en gaan, waarmee Boyer alvast personages uit de vervolgverhalen introduceert. Dan komt Clarissa zijn winkel binnen, krap negentien, met een lichaam ‘als een kleine storm’. Met haar – weeskind, ‘met een naam als gebarsten glas’ – ontstaat een gesprek over de dood. De ontmoeting brengt hem van zijn stuk, omdat hij weer voor het eerst sinds lange tijd over zijn vrouw praat, maar ook omdat hij al ‘op de een of andere ongelukkige manier van haar [Clarissa] houdt.’ Zijn ingewikkelde en tegelijk glasheldere dilemma tussen lust enerzijds en verlangen naar toen anderzijds is ontroerend.
In vrijwel alle verhalen draait het om twee centrale personen en de verhouding die zij tot elkaar hebben: ze botsen of trekken elkaar juist aan, maar laten elkaar nooit onberoerd. Ieder verhaal kent een bepaald keerpunt, een keuzemoment dat bepalend zal zijn voor alles wat nog komen gaat.
Zoals in mijn favoriet ‘Ergens op deze wereld’, waarin een meisje zich in al haar cynisme staande probeert te houden tussen haar familieleden. Haar alcoholistische moeder sleurt het gezin de vernieling in, het meisje balanceert tussen verantwoordelijkheidsgevoel voor broer en zus en de behoefte om te vluchten.
‘Wij, Sneeuwwitjes drie trouwste dwergen, maken nog net geen foto, al zouden we die haar graag eens in de ochtend laten zien. We zouden inmiddels een aardig album kunnen samenstellen. Omdat ergens diep verborgen een klein maar zeer hardnekkig plekje klopt dat liefde liefde liefde hamert en wij dit nu eenmaal, proefondervindelijk bewezen, niet blijken te kunnen teleurstellen, laten we onze camera’s voor wat ze zijn. Ook dwergen moeten tijdig rusten.’
Met ‘haar dode’, die in een vorig leven vader heette, bespreekt ze haar sores, het liefst in de kelder waar ze ‘ongestoord en vrijelijk met [hem] kan overleggen’. Voor zichzelf gaan zorgen is de enige manier om zich te bevrijden van een moeder die haar nooit zal bevestigen. Het uitzendbureau wordt symbool voor haar onafhankelijkheidsstrijd:
‘Ik mag gezellig meelezen met wat Thekla intypt. Naam, adres, geboortedatum, al die dingen waar in de tussenregels mijn verwarde zinnen ronddolen. (…). Ik kijk naar Thekla’s nagelriemen. Precies zoals die zijn gepolitoerd, zo zou mijn binnenkant graag worden gestreeld. Hierdoor raak ik een beetje verliefd op Thekla. Zij is het ook die mij met een muisklik in een vak kan smijten, invinken, uitsorteren, zoeken en hopelijk niet vervangen. Ik zal haar onvervangbare worden.’
Veel van de verhalen hebben iets bizars, iets surreëels. Twee anorectische vriendinnen vluchten weg van therapie en gaan werken in een seksclub die meer weg heeft van een manege (of andersom). Een zwerfster voert een eenmansactie om de fontein op het plein ook ’s winters te laten spuiten. Een door hersenen geobsedeerde vrouw verdient bij als escortdame. Het maakt Een kleine storm ongrijpbaar, vervreemdend, maar tegelijk blijven de verhalen menselijk tot op het bot. Die paradox is Boyers kracht. Het plein, in al zijn eenvoud, relativeert de zwaarte en verwarring die Een kleine storm kan zaaien. Op maandag is er weer gewoon markt.
