Tegengestelde oorlogservaringen
[Recensie] Nina Bos vertelt in dit boek over haar oma en haar grootmoeder (= overoma) ten tijde van de Tweede Wereldoorlog: “Ik realiseerde me hoe tegengesteld hun oorlogsjaren waren en toch, hoe goed ze op elkaar aansloten. De verhalen tonen hoe verschillend zij de oorlog hebben meegemaakt, ondanks hun grote overeenkomsten” (p. 11).
Bombardementen – NSB
Oma woonde in Rotterdam dat in de meidagen van 1940 werd gebombardeerd. De impact van die verschrikkelijke gebeurtenis komt in dit boek goed naar voren. Nina’s grootmoeder woonde in Den Haag en zij is lid van de NSB. Nina Bos legt uit dat de crisisjaren van invloed zijn op de groeiende aanhang van de NSB al is het gezin van haar grootmoeder behoorlijk welvarend. Zij behoren tot wat de Dietse beweging wordt genoemd: een stroming die de toekomst van Nederland ziet als een soevereine staat binnen het Groot-Germaanse Rijk. De NSB en zijn positie in de samenleving wordt in dit boek ook geschetst. Grootmoeder gaat naar de Deutsche Auslandschule; onderwijs dat de nazistische ideologie uitdraagt. Later wordt zij lid van de Bund von Deutsche Mädel, onderdeel van de nationaal-socialistische gemeenschap.
In Rotterdam komen ramptoeristen de gebombardeerde stad bekijken terwijl bewoners bezig zijn met puin ruimen. Volgens oma was de stad “doordrenkt met haat jegens de Duitsers”. De stad gaat gedurende de oorlog gebukt onder oorlogsgeweld omdat de geallieerden de havens, die nu een Duits transportcentrum zijn, bombarderen. Er vinden gedurende de oorlog maar liefst 300 bombardementen plaats. Ook het vergeten bombardement van 31 maart 1943, waarbij 16.000 mensen dakloos werden, wordt genoemd.
De situatie in Nederland verslechtert omdat voedsel wordt gerantsoeneerd. De sterke verzuiling maakt nu plaats voor een nieuwe tweedeling: voor of tegen Duitsland.
Eén oorlog, twee verledensboek schetst een interessant beeld van de Tweede Wereldoorlog en laat met name bij de bevrijding zien hoe deze voor oma en voor grootmoeder plaatsvinden. Grootmoeder wordt naar een interneringskamp gebracht. Oma herinnert zich die tijd anders: “Bevrijding betekent voor mij de bevrijding van bombardementen, razzia’s en honger” (p. 209).
Beladen verleden
Na de oorlog werd er niet over die periode gepraat. Mensen wilden zoveel mogelijk hun normale leven hervatten. Grootmoeder leefde in armoede omdat zij vanwege haar oorlogsverleden geen recht had op pensioen toen haar man overleed. Hoe beladen deze geschiedenis is gebleven, blijkt uit deze passage: “Nog tientallen jaren later kwam een neef van Grootmoeder iemand tegen uit Voorschoten, die hem aansprak op zijn achternaam – ‘Bruggeman? Wij hadden een NSB’er in het dorp die Bruggeman heette’”(p. 224). De kinderen hebben later hulp gevonden in de Werkgroep Herkenning: een groep van kinderen van ‘foute ouders’.
De verhalen zijn verschillend maar “de twee geschiedenissen stonden vooral in het teken van zwijgen en verzwijgen. Zo waren beide vrouwen uiteindelijk slachtoffer van de oorlog”. Met deze veelzeggende woorden eindigt dit boek dat vooral het verhaal van oma en grootmoeder vertelt. Als lezer had je graag iets meer gehoord over die tijd van zwijgen, de toenmalige verschillen tussen deze vrouwen en wat hen daarin heeft bewogen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
