Mieke Bouman en de Indonesische strafprocessen
[Recensie] In 1955 en 1956 berichtten de Nederlandse kranten dagelijks over de processen in Indonesië tegen Leon Jungschläger, voormalig hoofd van de inlichtingendienst van de Nederlandse strijdkrachten in Nederlands-Indië, en de oud-officier van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) Henry Schmidt. Ze werden ervan beschuldigd dat ze als leiders van de Nederlands-Indonesische Guerrilla Organisatie (NIGO) de Nederlandse heerschappij over Indonesië wilden heroveren. De NIGO heeft nooit bestaan; het waren politieke processen. Indonesië zocht genoegdoening voor het feit dat de Nederlandse kapitein Westerling, berucht als de ‘slachter van Celebes’, in 1950 Indonesië had kunnen ontvluchten en zo aan vervolging was ontkomen.
De Indonesische autoriteiten waren ook ontevreden over de voorwaarden waaronder het land in 1949 onafhankelijk was geworden. Zo bepaalde het verdrag, tegen Soekarno’s wens, dat de nieuwe republiek een federaal karakter kreeg. Indonesië was opgezadeld met Nederlandse schulden en de economie draaide slecht. Daarvan kregen vooral de Nederlandse bedrijven die in Indonesië actief waren de schuld, zoals de Koninklijke Pakketvaart Maatschappij (KPM), waarvoor Jungschläger inmiddels werkte. Woedend was Indonesië voorts over de Nederlandse weigering Nieuw-Guinea af te staan. Jungschläger en Schmidt werden verdedigd door Herman Bouman. De publieke sfeer rond het proces was prikkelbaar, Bouman werd bedreigd en is in mei 1955 gevlucht.
Zijn vrouw Mieke Bouman was lerares klassieke talen en had als tolk het proces bijgewoond. Zij nam als niet-juriste Hermans werk gedurende anderhalf jaar over. Haar scherpzinnige en gedreven verdediging viel op. Tegen Jungschläger werd de doodstraf geëist, maar hij overleed vóór de uitspraak. Schmidt kreeg 15 jaar. Mieke ging naar Nederland, waar ze met het Jungschläger-comité actievoerde om Schmidt vrij te krijgen. In 1959 lukte dat. Mieke Bouman was volgens het Nederlands Instituut voor Publieke Opinie (NIPO) in 1956 Nederlands meest bewonderde vrouw. Ze kreeg een eredoctoraat in de rechtsgeleerdheid. Oud-officier van justitie Ernestine Hoegen heeft een meeslepende biografie van haar geschreven, feitelijk een dubbelbiografie van de echtelieden; die begint in 1941, toen Mieke lerares klassieke talen was in Semarang en Herman advocaat. Ze brachten de oorlog gescheiden door in Japanse kampen, en begonnen erna in Indonesië een nieuw leven. Mieke en Herman woonden hun moeilijke laatste jaren op Ibiza, waar zij depressief werd. Ze overleed in 1966, met als diagnose ‘hartaanval.’ Herman maakte in 1968 een eind aan zijn leven. Een Strijdbaar Bestaan geeft inzicht in deze twee mensen én in de verbitterde anti-Nederlandse sfeer in het postkoloniale Indonesië. Het beschrijft in voor niet-juristen begrijpelijke taal een proces dat in Nederland vrijwel dagelijks de voorpagina’s haalde.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
