"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Een tweede leven

Vrijdag, 9 december, 2022

Geschreven door: R.C. Sherriff
Artikel door: Alexandra De Vos

Een saai leven, en toch een pageturner

[Recensie] Het watermerk van een goeie schrijver is dat hij van àlles literatuur kan maken. Ja, waanzinnige koningen en stomende liefdesaffaires en oorlogsavonturen zijn interessant. Zo interessant dat je de fascinatie van de lezer bijna cadeau krijgt. Maar het doodgewone verheffen tot meeslepend drama, tot een schouwtoneel van menselijke komedie – dat kunnen alleen de besten. En die besten hoeven niet de in alle lijstjes geroemde namen te zijn.

Neem de Britse schrijver R.C. Sherriff (1896-1975): die was decennialang vooral bekend vanwege Journey’s End, een toneelstuk over de loopgraven van WO1. Het is claustrofobisch, pakkend, en zette de toon voor zowat alle loopgraafscènes in latere Hollywoodfilms. Maar Sheriffs romans over de alledaagse levens van alledaagse mensen verdwenen tussen de plooien van de geschiedenis. Zelfs twee weken weg (1931), dat bij verschijnen een bestseller werd, belandde in de vergeetput. Gezin uit Londense voorstad gaat op vakantie naar zee en komt weer thuis, hoe schrijf je daar een in het oog springende ‘blurb’ op een achterflap voor?

Domestic novel
Een tweede leven (1936), Sherrifs volgende roman, heeft hetzelfde probleem. Hoe verkoop je het doodgewone, voor marketingteams volstrekt oninteressante bestaan van een koppel senioren in suburbia? Niet, blijkbaar. Een domestic novel, alleen geschikt voor vooroorlogse huisvrouwen uit de middenklasse. Tot een uitgever of redacteur begint te lezen, en meegesleept wordt, en vindt dat de eenentwintigste eeuw dit juweeltje moet herontdekken. Als de eenentwintigste eeuw rechtvaardig is zal dat ook gebeuren.

Met veel liefde vertelt Sherriff van een kantoorklerk die op zijn achtenvijftigste met pensioen gestuurd wordt. Tom Baldwin verlaat de verzekeringsfirma waar hij eenenveertig jaar wroette, met een goedkope klok als afscheidsgeschenk, en zet zich thuis in de fauteuil bij zijn vrouw Edith. Een tweede leven – en wat nu? “Vrijheid- vrije tijd: dat waren inspirerende woorden, en hij was net een oude kanarie die ondanks het open deurtje van zijn kooi weggedoken op het andere uiteinde van zijn stokje zat.”

Boekenkrant

Pantoffels en herinneringen
Ook voor de timide Edith is de pensionering van haar man een schok. Hij lummelt rond in huis en tuin, pakt het geïllustreerde weekblad dat zij net wou lezen, zit in de favoriete leunstoel waarin zij een middagslaapje wilde doen. Hij verliest het contact met oude vrienden en zeurt over haar aankopen nu de financiën wat strakker zitten. Ze hebben niets om over te praten. Moet er niet méér overblijven van het leven dan “leunstoelen, pantoffels en herinneringen”?

Edith besluit haar sombere man bij de hand te nemen, en stelt een wandeling op het platteland voor. Een wandeling die ze in gelukkiger tijden maakten. Maar als ze op de top van de heuvel staan en uitkijken over het eens zo groene dal, zien ze tot hun ontzetting een nieuwbouwwijk verrijzen. Rioolpijpen, bakstenen, en nieuwe wegen, “een nachtmerrie van perverse vooruitgang.”

Zwart gat
Maar wie niet vooruitgaat glijdt naar het zwarte gat. Een aardige jonge makelaar toont hen een showhuis ,“zo harmonieus en zo crèmekleurig dat meneer Baldwin het onwillekeurig jammer vond dat steenkool niet verkrijgbaar was in crèmekleurige kooltjes.” En dan gebeurt het ondenkbare: waarom zou dit koppel niet het uitgeleefde bestaan in een saaie Londense buurt afdanken en opnieuw beginnen? Hier is hij dan, de weg die leidt naar “zonovergoten einders, naar trillende velden vol nieuw opwindend leven”.

Of het hen lukt, dan wel of de Baldwins te angstig, te voorzichtig geworden zijn om zich nog thuis te voelen bij een modern slaapkamerameublement en beige vasttapijt – dat is een kwestie die de lezer in de ban houdt van de eerste tot de laatste pagina. Je moet het maar kunnen, een pageturner schrijven over bijna niets, over mensen die je in andere omstandigheden straal voorbij zou lopen. Maar Sherriff brengt ze tot leven, met een precies en geraffineerd touché, met zachtaardige humor, met mededogen voor hun kleine kantjes.

Pareltjes van zinnen
En terwijl hij dat allemaal klaar speelt rollen er pareltjes van zinnen uit zijn pen. “De nieuwe klok tikte met de haastige lichtheid van een mussenhartje” of “in nevelen gehulde middagen die wegglipten in de duisternis met mistseinen als klein geschut”. Doe uzelf een plezier en ga bij de kachel zitten met dit warme, weemoedige, veel te lang vergeten kleinood. Er komen geen liefdesnachten , geen waanzinnige koningen, geen bommen of granaten bij te pas – en u zal ze geen moment missen.

Eerder verschenen in De Standaard


Laat hier je reactie achter:

1 reactie op “Een tweede leven

  1. Wat een heerlijk boek! Wanneer je een tijdje onder de Britten hebt mogen vertoeven en tegen je pensioenleeftijd aan zit, is dit boek pagina na pagina zo herkenbaar. De speelse drift niet onder te doen voor anderen, het uiterlijk vertoon, de levendige beschrijving van de persoonlijkheden die geen beeld nodig heeft… Er gebeurt bijna niets, maar elk iets wordt verheven tot een pareltje van menselijke deugden en soms ondeugden. Karakters, zo herkenbaar als de plooien in een plusfour.
    Ik heb heerlijke uren beleefd met Tom en Edith Baldwin en hun even nukkige als trouwe meid Ada!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: