"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Een vorm van vermoeidheid

Donderdag, 16 april, 2009

Geschreven door: Jeroen Theunissen
Artikel door: Roosmarijn Scheffer

Uitbreken uit een burgerlijk bestaan

Een eigen huis vlakbij het Zwarte Woud, vrouw, kind, carrière, regelmatig etentjes en filosofische gesprekken met vrienden. De Argentijnse Horacio Gnade heeft het allemaal, het complete pakket, van het burgerlijke bestaan. ‘Hij is een normale man,’ opent Een vorm van vermoeidheid. De eerste pagina’s ontkrachten dat niet. Theunissen beschrijft het leven van Horacio aan de hand van alledaagse zaken: hoe hij met zijn vrouw Brigid op bezoek gaat bij vrienden, welke gesprekken daar worden gevoerd, hoe ze weer naar huis rijden, waar ze wonen, wat hun leven vormt. Aan het eind van het eerste deel van het boek, ‘De normale man’, slaat het normale van zijn bestaan plotseling om in hopeloosheid. Zonder te weten waarom slaat hij twee jongeren in elkaar die op straat ongevraagd iets onverstaanbaars naar hem riepen. Er hoeft niet uitgespeld te worden wat hem hiertoe heeft gedreven. Theunissen is er in het voorafgaande uitstekend in geslaagd de vermoeidheid in het bestaan van Horacio duidelijk te maken. De vechtpartij vormt het begin van zijn uitbraak uit het burgerlijke bestaan.

In het tweede deel van het boek, ‘Op reis’, verlaat Horacio zonder uitleg te geven zijn gezin. Nadat hij zijn volledige bezit heeft geïnventariseerd – meer om zijn gedachten te ordenen, dan om een handige lijst te hebben om bij de echtscheiding de gemeenschappelijke goederen te verdelen – vertrekt hij op het vouwfietsje van Brigid van huis en zoekt zijn eerste toevlucht bij zijn vriend Hänschen. Vanaf daar reist hij kriskras door heel Europa. Eén keer belt hij met Brigid om haar te vertellen dat hij bij haar weggaat. Eén keer gaat hij terug naar zijn werk, slechts om zijn ontslag in te dienen. Verder vlucht hij, voor alles wat zijn oude leven was. Impulsief neemt hij treinen, bussen, vliegtuigen. Zijn spaargeld, 12.910 euro, moet hem onderhouden. Vanaf dit moment lezen we regelmatig hoeveel geld hij nog te besteden heeft.

In het derde deel, ‘De idealen’, waarin Horacio naar zijn geboorteland gaat om naar Patagonië te reizen, vormt het restbedrag een steeds groter onderdeel van zijn bestaan. Niet langer hééft hij nog 4230 euro, hij is het ook. Zijn bestaan is teruggebracht tot een aldoor krimpend geldbedrag.

Zodra hij in Argentinië is geland, komt de kern van zijn vlucht, zijn ideaal naar voren:

Boekenkrant

‘Hij moet opletten. Hij wil alleen maar vermoeid zijn, hij wil rust, hij wil vast kunnen stellen dat hij niets meer na te streven, niets meer te kopen of te doen heeft, en dan wil hij wel even in de zon zitten, in de zon zitten snorren zoals een kat op een zomermiddag. Vermoeidheid is voor hem een vorm van geluk.’

Hij heeft vanaf nu nog slechts één doel, één streven: naar Patagonië in het zuiden van Argentinië reizen. Hij vraagt zich af waarom en vreest dat hij moet besluiten dat het romantisch is. Hij heeft zich zijn hele leven moeten verweren tegen romantiek, omdat hij chaos in zich heeft. Daarom heeft hij zich zijn hele leven al verzet tegen het irrationele.
Juist dit is wat hij vindt in Patagonië. Op zijn reis ontmoet hij een aantal mensen, van wie filmstudente Valeria de grootste indruk maakt. Hij beëindigt zijn reis bij haar, gooit zijn laatste peso’s weg en geeft zich over aan de romantiek.

Een vraag waar alle stervelingen vroeg of laat mee worstelen – is dit het nu? is dit mijn leven? – wordt nooit gesteld, noch beantwoord. Toch is hij vanaf het begin voelbaar aanwezig en zet aan tot reflectie op ons eigen bestaan. De thema’s van Een vorm van vermoeidheid zijn verheven, maar bijna onmerkbaar in het hele boek verweven. De essentie van het bestaan vormt de leidraad, zonder ooit schreeuwerig te worden. Geen moment schrijft Theunissen belerend over deze essentie, die we blijkbaar niet moeten vinden in een huisje-boompje-beestje bestaan, maar in interactie tussen mensen, in een vaag begrip als romantiek, in datgene wat we het meest proberen te ontwijken. Een groot thema, dat nooit te groot wordt, maar altijd suggestief blijft en juist wanneer je het bijna vergeten bent, weer schijnbaar vanuit het niets komt bovendrijven. Een vorm van vermoeidheid is een ongekunsteld, schijnbaar moeiteloos meesterwerk.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.