Misdaden in naam van hartstocht en waanzin
[Signalering] De crime passionel is zo oud als de wereld en is ook altijd beschouwd als een te vergoelijken daad. In het Romeinse recht gold voor de plegers van misdaden die zichtbaar krankzinnig waren, dat ze niet voor hun daad werden gestraft. Dat veranderde toen in de loop van de 19de eeuw de psychiatrie een rol in de rechtspraak kreeg. Dokters gingen vaststellen of een verdachte verantwoordelijk kon worden gesteld voor een misdaad uit hartstocht. Als hij of zij op het moment suprême niet besefte wat er gebeurde en wat de consequenties van de daad waren – dit naar het oordeel van de psychiater – was die verantwoordelijkheid er niet. De rechtspraak werd er niet eenvoudiger op, want psychiaters konden elkaar tegenspreken en deden dat ook.
Appignanesi, directeur van het Freud Museum in Londen, behandelt deze rol van de psychiater in de rechtspraak aan de hand van drie misdaden die in de late 19de en vroege 20ste eeuw werden gepleegd vanwege een versmade liefde, seks of jaloezie. Ze stelt centraal of de dader wel of niet krankzinnig was, en straf of juist mededogen verdiende. De eerste moord speelde in Engeland: vergiftiging door een oude vrijster die verliefd was op haar dokter en hem van zijn vrouw wilde verlossen, zodat hij met haar kon trouwen. Het tweede geval was een zangeres die in Parijs haar overspelige minnaar neerschoot. Het derde betreft een rijke Amerikaan die was getrouwd met een jonge vrouw en in New York in het openbaar een beroemde architect doodschoot, omdat die zijn vrouw geruïneerd zou hebben. Voor haar gedetailleerde maar ook meeslepende beschrijving en analyse gebruikte Appignanesi rechtbankverslagen, psychiatrische dossiers, brieven en uiteraard veel krantenverslagen.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
