Sprookjes uit het noorden deel 3
Noord-Europese literatuur lijkt vaak iets geheimzinnigs of onkenbaars te hebben, iets wat het alledaagse exceptioneel maakt ook. Vier recente boeken illustreren dat perfect. Het zijn hedendaagse sprookjes die diep gaan, heel diep, en echt gelukkig word je er niet van. Vandaag deel 3: Een zwart sprookje van Aki Ollikainen.
[Recensie] “Ik ging op de stijger liggen, kijkend naar de sterren, die steeds verder omlaag leken te komen, alsof de nacht zijn netten liet zakken en ons ’s ochtends weer terugwierp om verder te groeien, omdat we ondermaats waren. Nou goed, waarschijnlijk was ik toen dronken.” De verteller uit Aki Ollikainens Een zwart sprookje heeft zijn gezin verlaten. Omdat hij verlangde naar het gezelschap van een andere vrouw, maar wellicht nog meer omdat hij zelf iemand anders wou zijn, zijn vroegrijpe en eigenwijze schoolvriend Joona, naar wie hij zijn hele leven heeft opgekeken. Het typeert deze man zonder veel ruggengraat die daarop naar het Tattarisuo-moeras net buiten Helsinki vertrekt en er steun zoekt in het verhaal van zijn voorvaderen.
Tijdens de jaren dertig behoorde een van hen daar tot een bende dranksmokkelaars die het beu waren nog langer hun gevaarlijk werk te doen voor rekening van de Bankier en liever hun eigen boontjes wilden doppen. Het zorgde voor spanningen tussen hen, en voor moord, maar het kon niet verklaren waar al die andere benen, handen en afgesneden duimen die regelmatig opdoken uit het moeras vandaan kwamen. Noch of er enige waarheid zat in de legende dat diep op de bodem van het moeras de beruchte moordenaar Matti Haapoya zijn schatkist had verborgen, waarover Joona en de verteller als kinderen dagenlang luidop konden fantaseren. En dan is er nog de politieke achtergrond natuurlijk, want Finland werd in de jaren dertig verscheurd door de gewelddadige rivaliteit tussen de naar de Sovjetunie lonkende communisten en de naar Duitsland opkijkende nationaal-socialisten.
Dit gegeven, waarin de verteller steeds meer verloren dreigt te lopen, maakt van Ollikainens boek waarlijk een zwart sprookje, en in potentie ook een boeiend boek. Maar net hier stelt het wat teleur. De man gaat op zoek naar parallellen tussen het verre verleden en wat hem zelf overkomt. Een hartaanval lijkt bijvoorbeeld veel gemeen te hebben met een moordende messteek, maar daar blijft het dan ook bij. Al bij al is dit een makke roman die je als lezer toch wat koud laat.
—
Eerder verschenen in De Morgen
