Kunst en geschiedenis van het oude Egypte
[Recensie] Eeuwig Egypte verschijnt in de Allard Pierson Museum Serie in het kader van de gelijknamige tentoonstelling. Eerder verschenen in de serie Troje. Stad, Homerus en Turkije (2012), Paard en Ruiter op de steppe van Mongolië (2012) en Etrusken. Vrouwen van aanzien, mannen met macht (2011).
In Eeuwig Egypte wordt in elf hoofdstukken een overzicht gegeven van de geschiedenis van Egypte. Van de prehistorie tot de faraonische dynastieën en van de Romeinse overheersing tot de islam in Egypte. Voorin in het werk bevindt zich een helder chronologisch overzicht in de vorm van een tijdsbalk met daarop aangegeven – met behulp van kleuren – de verschillende perioden en heersers in Egypte door de jaren heen.
De twee hoofdauteurs van Eeuwig Egypte, drs. Willem van Haarlem en Ben van den Bercken MA zijn allebei conservator bij het Allard Pierson Museum. Van Haarlem is ook conservator aan de Universiteit van Amsterdam. Hij sloot in 1981 zijn studie Egyptologie af aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder verscheen van zijn hand Temple deposits at Tell Ibrahim Awad (2009). Ook bevat het werk bijdragen van onder andere Maarten Raven (Rijksmuseum van Oudheden), Paulien Retèl (Universiteit van Amsterdam) en Julia Harvey (Rijksuniversiteit Groningen).
Anders dan vele algemene werken over het Oude Egypte biedt Eeuwig Egypte een vrij compleet overzicht van de gehele Egyptische geschiedenis. Zo worden niet alleen de hoogtepunten uit de Egyptische geschiedenis behandeld, zoals de farao’s, de piramides en hiërogliefen, maar komen ook periodes als de prehistorie, de archeologische opgravingen en de egyptologie aan bod.
Zoals gezegd biedt deze uitgave een vrij compleet beeld van de geschiedenis van Egypte. In het werk worden ook onderwerpen als religie, koningschap, taal en materiële cultuur uitgelicht. Al met al maakt dit Eeuwig Egypte tot een zee mooi overzichtswerk waarbij de lezer in vogelvlucht wordt meegenomen door de historie van Egypte en een kijkje krijgt in de keuken van het archeologisch onderzoek. De publicatie wordt op een prachtige manier aangevuld met mooie (kleuren)afbeeldingen van objecten, monumenten, landschappen en opgravingsfoto’s.
Ook wordt in het boek volop aandacht besteed aan de actualiteit van Nederlands en Vlaams archeologisch onderzoek in Egypte zelf. Zo worden er achtergronden gegeven over wat er komt kijken bij een archeologische opgraving en hoe deze in zijn werk gaat. Vooral interessant in deze passages zijn de uitkomsten van het werk. Soms bevestigen zij bestaande ideeën, maar enkele keren leveren zij ook nieuwe inzichten op. Een van de opgravingsplaatsen waar in het boek aandacht aan wordt besteed, is Deir el-Bersjeh. Op deze locatie zijn de meeste kisten met Sarcofaagteksten te vinden. Ondanks de slechte staat van de teksten, zijn er vaak belangrijke teksten die het mogelijk maken – samen met inscripties uit de steengroeven van Hatnoeb – een stamboom van gouverneurs voor een groot deel van het Middenrijk te reconstrueren. (p.72) Deze opgraving wordt besproken in het hoofdstuk ‘Het Nieuwe Rijk en de Derde Tussenperiode’.
Een ander erg interessant hoofdstuk uit het boek is het hoofdstuk over de periode van het Oude Rijk en de eerste Tussenperiode (2707-2046 voor Christus). In dit hoofdstuk wordt ruime aandacht besteed aan de opgraving bij El-Kab. In 2009 en 2010 leidden de opgravingen tot de ontdekking van een goed bewaarde stad uit het Oude Rijk. Tal van nieuwe tichelstenen constructies kwamen aan het licht. Dit maakt het waarschijnlijk mogelijk dat de onderzoekers de overgang van de prehistorische nederzetting of dorpsstructuur naar de geürbaniseerde samenleving kunnen documenteren. Uit historische bronnen blijkt dat El-Kab een belangrijke stad moet zijn geweest ten tijde van het Oude Rijk. De vondsten bij El-Kab, waaronder een rotsnecropool, geven een goed beeld van de manier waarop de inwoners van El-Kab tijdens het Oude Rijk begraven werden (p.58-61).
In Eeuwig Egypte wordt duidelijk dat de Europese cultuurgeschiedenis onlosmakelijk is verbonden met het belangrijke erfgoed in Egypte. Dit aspect wordt met name duidelijk in het laatste hoofdstuk ‘Egyptologie en egyptomanie’. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op Egypte als studieobject. Onder andere het monumentale werk Description de l’Egypte dat na de terugkomst van Napoleon uit Egypte werd gepubliceerd wordt behandeld, net als de ontcijfering van de hiërogliefen met behulp van de Steen van Rosetta. Maar ook minder bekende passages uit de geschiedenis van de Egyptologie komen aan bod, zoals de stichting van de Egyptologie als universitaire wetenschap en de publicatie Oedipus Aegyptiacus van Athanasius Kricher (1602-1680) die als een van de allereerste bijdragen aan de studie van het Oude Egypte geldt.
Eeuwig Egypte vormt een mooi chronologisch overzichtswerk van de geschiedenis van Egypte. De publicatie biedt, meer nog dan de tentoonstelling, een goed beeld van de eeuwenlange historie en is daarom goed te lezen, ook wanneer de lezer de tentoonstelling niet heeft bezocht. Al met al een aanrader voor de Egypte-liefhebber. De publicatie is een goede introductie in de geschiedenis van Egypte.
—
Eerder verschenen op Hereditas Nexus
