"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Europeana

Maandag, 13 september, 2021

Geschreven door: Patrik Ourednik
Artikel door: Alek Dabrowski

Inzicht in onze geschiedenis

[Recensie] Patrik Ouředník is een Tsjechische schrijver met een breed oeuvre. Hij schrijft poëzie, romans, essays en boeken die moeilijk binnen één genre te vatten zijn. In de jaren tachtig vluchtte hij uit Tsjecho-Slowakije. Sinds die tijd woont hij in Frankrijk. Naast schrijver is Ouředník vertaler van een groot aantal boeken. Hij vertaalt zowel van Frans naar Tsjechisch, als omgekeerd. 

Ouředník heeft een voorkeur om extreme gebeurtenissen te benoemen. Oorlogen en revoluties zijn natuurlijk bepalend geweest voor deze eeuw, maar hij weet daarbinnen de meest wrede aspecten naar voren te halen. Hij schrijft over gaskamers, de eugenetica, gedwongen sterilisaties en genocides. Soms vliegt hij hierbij uit de bocht. Hij brengt het verhaal dat van het vet van vermoorde Joden zeep werd gemaakt alsof dit een gangbare praktijk was. Het staat niet eens vast of die werkelijk is gebeurd, en zeker niet op grote schaal.
Europeana is vooral een geschiedenis van ideologieën. Kundig weet Ouředník samenvattingen te geven van de bedoelingen en de effecten van het fascisme, het  communisme, liberalisme, positivisme, enzovoorts. Hij besteedt veel aandacht aan scientology, maar ook de angst voor de millenniumbug beschrijft hij in termen van een ideologie.

Dat het altijd mis gaat met ideologieën laat hij mooi zien aan de hand van het Esperanto, een taal die de communicatie tussen volkeren zou moeten vereenvoudigen. Men zou elkaar begrijpen en aan alle oorlogen zou een einde komen. Al snel vielen de Esperantisten uiteen in verschillende stromingen die elkaar naar het leven stonden. In de Sovjet-Unie zag men hen sowieso als een bedreiging. Het communisme biedt al een wereldtaal. Esperantisten verdwenen in strafkampen.

Europeana is een aardig boekje dat met een licht cynische toon kort inzicht geeft in onze geschiedenis. Aan feitelijkheden brengt het niks nieuws. Bijna alles wat erin staat wist ik al. Leuk is dat Ouředník eindigt met de laat-twintigste ideologie die het einde van de geschiedenis verkondigde. Zijn laatste zin luidt: “Maar veel mensen kenden die theorie niet en bleven doodleuk geschiedenis maken.”

Hereditas Nexus

Eerder verschenen op Uitgelezen boeken