"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Extra Tijd

Zaterdag, 6 oktober, 2012

Geschreven door: A.H.J. Dautzenberg
Artikel door: Johan Bordewijk

Indianen huilen niet

Gustaaf, de vader van dichter Marcel Meulenberg, ligt op sterven. In de roman Extra Tijdvertelt A.H.J. Dautzenberg (1967) hoe Marcel probeert dit voor zichzelf en zijn familie draaglijk te houden. Veel om op terug te vallen heeft hij daarbij niet: zijn vader is een gesloten man die alleen belangstelling heeft voor voetbalclub Roda JC en voor Duits nagesynchroniseerde westerns. Direct contact komt daardoor moeizaam tot stand. Als Marcels tante Hedwig dan ook nog eens een pijnlijk verleden onthult, moet hij zijn uiterste best doen ‘de boel bij elkaar te houden.’

Marcel bewandelt omwegen om waardig afscheid te kunnen nemen. Het in een degradatiestrijd verwikkelde Roda JC is hem daarbij behulpzaam. Het is mooi om te lezen hoe Dautzenberg het lot van de vader en de voetbalclub met elkaar verweven heeft. In ieder hoofdstuk loopt een radioverslag van een wedstrijd parallel aan het dagelijks leven en de herinneringen van Marcel. Iedere gewonnen wedstrijd geeft hoop: zolang het doek voor de club niet valt, valt het ook niet voor de vader. Die moet en zal de ontknoping nog beleven. De voortdurende strijd van Roda geeft Marcel dan ook de gelegenheid om een afscheidsreis naar Vlieland te organiseren.

Filmscript
Aan het begin van die reis schakelt Dautzenberg plotseling over van verhalend proza naar regieaanwijzingen, als in een filmscript. In staccato-zinnen zien we de personages (Marcel, tweelingbroer Werner en zijn vrouw, hun vader en moeder) om elkaar heen draaien. Alles wordt vanuit een camerapositie (‘De camera zoomt verder in.’, ‘De camera switcht naar de keuken.’) beschreven. Hierdoor ervaar je de houterigheid en onbeholpenheid waarmee de personages als schaakstukken lijken te bewegen en zo elkaar onmogelijk kunnen bereiken.

Marcel en Werner hebben geen vrolijke jeugd gehad. Ze werden hard en afstandelijk behandeld door zowel vader als moeder. ‘Emoties wegduwen – Werner en hij zijn ermee opgegroeid.’ Als voorbeeld stelde vader altijd de indianen uit zijn lievelingsfilms, die huilen niet. Maar juist nu zijn vader doodgaat, heeft Marcel genoeg van die kilte, al vindt hij niet de moed om de afstand te overwinnen. Steeds vaker duikt er een zwarte schim op in het verhaal. Alleen hij ziet deze zwarte cowboy – ‘koiboi’ – die hem verwijt een lafaard te zijn. Extra Tijdleest daarom vooral als een verslag van Marcels onvermogen om tot zijn stervende vader door te dringen.

Boekenkrant

Zacht ei
Het is wel merkwaardig dat Marcel nu zo zijn best doet voor zijn vader: veel reden is daar immers niet voor. De reactie van zijn broer Werner is schrijnender, hij draagt veel meer wrok met zich mee en zelfs aan het sterfbed zoekt hij ruzie met zijn vader. Een ruzie die Marcel dan weer wil sussen. Waarom is hij toch zo lief? Dat hij als een zacht ei overkomt wordt versterkt door de softe schrijfstijl van Dautzenberg.

‘Nu staat er een kan water voor zijn neus. Af en toe nipt hij aan zijn glas. Zijn vader is zo teer, doorzichtig bijna, dat het Marcel verbaast dat het water er niet meteen uitstroomt.’

Dautzenberg kiest voor een verstilde weergave van het verhaal; Marcel neemt gelaten en emotieloos de gebeurtenissen waar en krijgt hierdoor te weinig reliëf. Een wat hoekiger of rauwere stijl zou hem meer concreter hebben gemaakt. Marcel is anders dan de rest van de familie. Hij wilde weg uit de verstikking en ontvluchtte Limburg, hij ging studeren, las Derrida en ontworstelt zich zo aan de gebaande paden van zijn milieu. Maar wat is er nu precies met hem gebeurd dat hij terugkomt en pogingen onderneemt zijn vader te bereiken? Waar komt die ommezwaai vandaan? Dat blijft een onbeantwoorde vraag, waardoor het lezen van deze roman onbevredigend is. Maar Extra Tijd toont wel dat grote vragen over menselijk contact heel goed in een kleine setting van een sociaal lage en provinciale omgeving tot hun recht komen.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Geestman

Ik bestaat uit twee letters

En dan komen de foto's