Goede manieren geen aanbeveling in China
[Recensie] Superlatieven schieten tekort om de onwaarschijnlijke economische ontwikkeling in China van de laatste jaren te beschrijven. Voor de kredietcrisis toesloeg groeide het Chinese bruto nationaal product jaarlijks met meer dan 10 procent. Miljoenen Chinezen konden zich daardoor ontworstelen aan de armoede. En ook de Westerse consument profiteert al jaren van de stroom goedkope telefoons, lcd-schermen en kleding uit China.
Naar de omstandigheden waaronder al die Chinese producten worden gemaakt, kun je hooguit gissen als je in de winkel staat met een paar schoenen made in China. Fabrikanten uit de Verenigde Staten en Europa doen relatief het meest om de arbeidsomstandigheden te verbeteren in de Chinese industrie, maar de werknemers van de fabrieken zitten daar lang niet altijd op te wachten, zo blijkt uit het boek Fabrieksmeisjes van de Chinees-Amerikaanse journaliste Leslie T. Chang. Betere werktijden (lees: minder uren) zijn niet populair als dat betekent dat ook de salarissen wat minder worden.
Changs boek, dat af en toe een betere Nederlandse vertaling had verdiend, geeft een fascinerende blik op de sociale gevolgen van de economische omwentelingen in China. De industriële opmars van China gaat gepaard met een enorme migratie van het platteland naar de stad. Jongeren ruilen een traditioneel dorpsleven in voor een anoniem bestaan in de fabriek. De ouders die achterblijven hebben vaak geen idee hoe het er aan toegaat in de grote stad en overladen hun kinderen met verkeerde adviezen.
Het nieuwe China dat Chang beschrijft, lijkt maar al te vaak een extreme karikatuur van de westerse samenlevingen. De hoofdrolspeelsters van Fabrieksmeisjes leven volgens het Cup-a-soup-adagium dat succes een keuze is. De vaak jonge arbeidsters komen terecht in een wereld waar het loont om te liegen – over je leeftijd, over je werkervaring, over je opleiding, over alles eigenlijk. Tegelijkertijd laten ze zichzelf ook makkelijk voorliegen, tijdens zelfhelpcursussen of in piramidespelen.
Als één van de arbeidsters een relatie heeft met een introverte dorpsgenoot adviseren vriendinnen haar per sms om hem te dumpen: “In deze maatschappij kan iemand die te goedgemanierd is niet overleven.”
Eerder verschenen in Wordt Vervolgd
