Dankzij dromen kun je aan jezelf ontsnappen
[Recensie] Fanny en het mysterie van het treurende bos is een bedrieglijk eenvoudige, poëtische raamvertelling die wordt ingeleid en afgesloten door een onbekende ik-verteller die de lezer een verhaal begint te vertellen;
Van het ene moment op het andere komt de zeventienjarige Fanny, als enig kind, noodgedwongen op eigen benen te staan wanneer haar ouders verongelukken. Ze krijgt de kans om in het ouderlijk huis op het platteland te blijven wonen en doet haar uiterste best om alles draaiende te houden. Haar verdriet nestelt zich diep in haar wezen en ondanks dat ze het druk heeft met het hakken van brandhout, de tuin onderhouden, de nodige reparaties verrichten en niet te vergeten haar schoolwerk, gaat de tijd in een roes voorbij, als verpakt in een droom.
Terwijl ze na gedane arbeid alles staat te overdenken kruist een hert haar pad. Een hert? Waarom heeft de auteur voor een hert gekozen? Dit dier staat in de christelijke cultuur symbool voor verlangen naar het ware geluk, het zinnebeeld van reinheid en neemt de plaats van God of Christus in. In de Bijbel is in Psalm 42 de volgende tekst terug te vinden: “Zoals het hert reikhalst naar levend water, zo, God, verlangt mijn ziel naar u.” Dit kan de lezer als een aanwijzing in het achterhoofd meenemen.
Om een centje bij te verdienen helpt Fanny dominee Tobias Alm in de kerk. Zelf is ze door haar ouders niet christelijk opgevoed, maar de rustige, eenvoudige klusjes doen haar goed en verschaffen haar ontspannen momenten.
Tussen hen ontstaat, langzaam maar zeker, een warme vriendschap en hij brengt zijn liefde voor literatuur op haar over door haar voor te lezen.
Gedreven door haar verdriet denkt Fanny bij tijd en wijlen na over de dood, het lijkt haar zelfs te fascineren.
“En Fanny zelf, was zij bang om te sterven? Nee, Fanny was niet bang om te sterven. Ze was eerder bang om níét te sterven. Dat ze zou worden belemmerd om op een dag te verdwijnen, te vluchten, op te lossen – dáár was ze bang voor. Dat ze opnieuw zou worden verlaten, achter zou blijven, en vervolgens als een geest in haar eigen lege leven rond zou dwalen; dat was haar grootste vrees.”
Wanneer ze op een dag kennis maakt met de iets oudere Karen is Fanny onder de indruk van haar, maar ze wil zich niet opdringen. Toch klikt het meteen tussen hen, ze voelen zich tot elkaar aangetrokken en brengen veel tijd met elkaar door.
Een spijker is een andere geliefde, maar o zo gehate vriend, waarmee ze zich krast in haar onderarm.
“In de trein kon Fanny de spijker niet vinden. […] Ze had zin om te huilen. Ze wilde hetzelfde mistroostige gehuil horen als toen ze tevergeefs haar moeder trachtte tegen te houden haar te verlaten. Dat was lang na het ongeluk, in een droom. Maar ze huilde niet. Ze gaf geen kik. Ze schaamde zich, omdat ze zich zo snel uit het veld liet slaan. Het was een paradoxaal gevoel – alsof ze haar eigen vertrouwen had misbruikt. Want ze had zich echt laten overbluffen. En dat idiote gedoe met die spijker had meer van haar gevergd dan ze aankon.”
De auteur doet een beroep op de verbeeldingskracht van de lezer. Hij heeft het verhaal de luchtigheid van een sprookje meegegeven en verstaat de kunst van het invlechten van de suggestie. Vernuftig samengesteld, want ook in het basisverhaal zitten weer verhalen verborgen. Kleine verwijzingen maken het tot een zeer beeldende roman die verdriet, hoopvol verlangen en boetedoening in zich verenigt.
De opmerkelijke titels van de kleine hoofdstukken geven stof tot nadenken. Ondanks dat er veel symboliek verstopt is in deze sprookjesachtige en filosofische roman, zal de jongere lezer ook kunnen genieten van dit beeldschone verhaal.
Bij Uitgeverij Oevers zal in 2020 De eenzaamheid in het leven van Lydia Ernemande, zijn tweede in het Nederlands vertaalde roman, verschijnen. Daar kijk ik reikhalzend naar uit.
—
Eerder verschenen op Metdeneusindeboeken
