"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Feldman en ik

Maandag, 1 januari, 2007

Geschreven door: Abdelkader Benali
Artikel door: Geert Beernaert

De dictatuur van het uiterlijk

De literaire duizendpoot Abdelkader Benali mag het jaar 2006, met vijf publicaties, beschouwen als een zeer productieve periode in zijn schrijvend bestaan en we kunnen wel zeggen dat hij in vele literaire genres actief is geweest. Of beter, hij verlegt zijn grenzen en is aan het openbreken, wars van alle stempels die op hem en op allochtone schrijvers gedrukt worden. Na Panacee (poëzie), Wie kan het paradijs weerstaan (gebundelde briefwisseling tussen Benali en Michaël Zeeman), Berichten uit een belegerde stad (getuigenverslag uit Beïroet) en Jasser (theatertekst) is Feldman en ik, zijn vierde roman, de afsluiter voor dit jaar.

In Feldman en ik kom je terecht in een toekomstige maatschappij waar er een dictatuur van het uiterlijk heerst. Het is een samenleving waarin de medische wereld de maakbaarheid van de mens technologisch mogelijk maakt en waarin plastische chirurgie en orgaantransplantaties de norm zijn. Het is een wereldse biotoop waar men niet ziek mag worden, waar men niet mag lijden en waar, vooral, men niet geëmotioneerd raakt. De innerlijke mens wordt verdrongen en er is geen plaats meer voor intimiteit, ‘stresscontrole’ is een schoolvak geworden binnen maatschappijleer en je ouders en familie kies je zelf uit. De twee hoofdpersonen Andes Klein en Maxime Feldman zijn twee universiteitsvrienden die zich willen verzetten tegen deze strikt geordende, op productiviteit en perfectie gerichte maatschappij. Het wordt een “wij tegen zij”, samen moeten ze sterk zijn, zoals de titel ook aangeeft. Ziek worden is het actiemiddel, zodat hun lichaam niet gebruikt kan worden voor orgaandonaties.

Het boek begint met een brief die Andes ontvangt van zijn doodgewaande en geadoreerde vriend Feldman, die zijn universitaire carrière had ingeruild voor een avontuurlijk en geromantiseerd bestaan in het buitenland. Via ansichtkaarten hielden Feldman en Andes contact. Andes’ eigenheid komt onder druk te staan en dit zorgt ervoor dat hij geestelijk ontspoort als hij vermoedt dat Feldman hem in de brief zal attenderen op de afspraak om ziek te worden. De brief opent hij echter niet, later laat hij hem wel voorlezen door een psychologe. Dit zorgt er voor dat hij een ware identiteitscrisis beleeft, paranoïde wordt en het ene na het andere waanbeeld heeft. In zijn zoektocht naar een nieuwe identiteit schrijft hij dagboeken van anderen en verminkt zichzelf door zijn penis af te hakken. Hij creëert voor zichzelf een nieuwe, op leugens gebaseerde persoonlijkheid terwijl hij ook fysisch lijdt en aftakelt. ‘Ik leefde intens en voelde me diep betrokken.’

Het wordt de lezer niet gemakkelijk gemaakt, want pas in het tweede deel van het boek, waarin Feldman zijn versie brengt, wordt duidelijk dat de eigenheid en de autonomie van Andes een illusie van een verwarde geest waren. Eventjes maar, want ook Feldman gaat tourmenteren met de werkelijkheid. ‘Ik was zijn plaatsvervanger geworden.’ Zo huurt hij een acteur in die de rol van Andes’ vader aan het sterfbed moet innemen en verzint hij allerlei leugens om de fictionele identiteit van Andes staande te houden. Het is het bewijs van loyaliteit tegenover zijn vriend en een bevestiging van het “wij tegen zij”-principe. Feldman gaat zelfs zo ver dat hij zijn vingerkootje afhakt, en op hetzelfde bed wil sterven. ‘Net als mijn studievriend begon ik de prijs te betalen voor de moeite die ik me had getroost om via rookgordijnen die ik opwierp een alternatieve wereld op te bouwen waarin ik de mensheid gelukkig kon maken.’

Kookboeken Nieuws

Met deze gewaagde roman breekt Benali met de literaire stijl van zijn twee eerste romans, Bruiloft aan zee en De langverwachte, die expressief, explosief, kleurrijk, exotisch en excessief was en gaat hij nu meer richting het Grunbergiaans absurdisme en het visionaire van Houllebecq. Wat thematiek betreft gaat hij verder dan in zijn derde, politiek getinte roman Laat het morgen mooi weer zijn, waarin de hoofdpersoon, overtuigd van zichzelf, ook verzet wil aantekenen, maar blijft denken en niet in actie komt. In Feldman en ik wordt er wel degelijk tot actie overgegaan, maar dat is ook te beschouwen als een politiek statement, het niet aanvaarden van de heersende ideologie.

Gewaagd is deze roman ook door alle waanzin die de lezer wordt voorgeschoteld, en de vraag rijst waar dit allemaal toe leidt. De volhouders zullen zich echter beloond zien met een gevoel van verwondering voor deze nieuwe wereld met zijn eigen wetmatigheden. Benali laat zien hoe je met woorden de werkelijkheid naar je hand kunt zetten en verwarring creëeren. Als we literatuur omschrijven als een werkelijkheid in zichzelf, dan kunnen we stellen dat dit geslaagde literatuur is. ‘Door te vertellen werden de gebeurtenissen werkelijk, psychologische en chronologische samenhang. Alles viel op zijn plek. Het voelde zo goed.’


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.