Archetype van de kleine Amerikaanse man
[Recensie] Toby Fleishman is een succesvolle New Yorkse ziekenhuisarts van 41, getrouwd met Rachel en vader van twee schatten van kinderen die naar de namen Solly en Hannah luisteren. Maar er wringt iets. Hij wil weg, opnieuw vrij zijn, en dus stuurt hij aan op een echtscheiding. Wanneer we op de eerste pagina’s van Taffy Brodesser-Akners opzienbarende debuutroman Fleishman zit in de problemen Toby leren kennen, is hij een man die gevangen zit tussen wanhoop en euforie. Wanhoop omdat Rachel om vier uur ’s nachts de kinderen bij hem afgezet heeft om daarna spoorloos te verdwijnen. En euforie omdat hij, de man die zich zijn hele leven heeft geschaamd omwille van zijn schamele lichaamslengte van een meter vijfenzestig, geen blijf weet met de vele seksverzoeken die hij via een hele reeks apps ontvangt. Vrouwen sturen hem foto’s van hun G-string en kontgleuf, van hun onderborst, zijborst en ook wel van hun complete borst. Toby Fleishman vindt zijn nieuwe leven gewoon te gek, al die vrijheid en al dat vrouwelijk vlees, ook al lopen de dates die hij maakt met de fotogenieke dames steevast uit op een potje eenzaam masturberen.
Toby zou zo weggelopen kunnen zijn uit een roman van Philip Roth of Jonathan Franzen, merk je als lezer al na korte tijd op, ook al omdat Brodesser-Akner de stijl van de Great American Novel perfect weet te vatten. Ze schrijft lange, meanderende zinnen, met uitstapjes en inkijkjes, die een feest zijn om te lezen. Mannelijke zinnen ook, die een mannelijke kijk op de wereld tonen, waarin veroverd moet worden en maatschappelijk succes de maat van alle dingen is. Alleen klopt er iets niet, krijg je stilaan in de mot. Dit is geen klassieke grote Amerikaanse roman, maar wel een hedendaagse, vrouwelijke en verfrissende kijk erop. Die Amerikaanse man blijkt immers een bruut te zijn, waarbij de Amerikaanse vrouw aan de kant staat waar de klappen vallen. Toby weegt hen af aan de hand van de kwaliteit van hun Botox-inspuitingen en neuscorrecties. Nee, is hij van mening, dan is een man toch een ander wezen, zoiets als een lever, die over een wonderlijk regeneratievermogen beschikt en een uitzonderlijke vergevingsgezindheid tentoonspreidt. Je mag je voor je lever een paar keer mispakken. Hij loopt misschien een paar wonden op, maar die genezen, waarna je als mens kunt herbeginnen.
Of is dat enkel voor de man? Want de vrouwenlever is voor de mannelijke blik niet altijd zo leesbaar. Dat blijkt wanneer een bewusteloze patiënte het ziekenhuis wordt binnengebracht die volgens haar man al een hele tijd een verwarde indruk maakte. Het ging steeds slechter met haar, de psychiater had haar antidepressiva voorgeschreven en nu leek ze ook nog geelzucht te hebben. Die psychiater had beter moeten weten, toont nader onderzoek. De vrouw lijdt immers aan de ziekte van Wilson, een erfelijke aandoening waarbij koper zich opstapelt in de hersenen en de lever en makkelijk te herkennen is aan de koperkleurige ring die rond de irissen van de patiënt. Maar een psychiater kijkt zijn vrouwelijke patiënten natuurlijk niet in de ogen. Hij schrijft hen gewoon antidepressiva voor.
Fleishman zit in de problemen wordt verteld vanuit het standpunt van Libby Epstein, een jeugdvriendin van Toby die in het begin van de roman amper aanwezig is, maar steeds meer haar stempel gaat drukken op het verhaal. Net als Brodesser-Akner schrijft ze portretten van succesvolle mannen voor een druk gelezen blad, portretten die ze zo genuanceerd mogelijk probeert te maken, al is dat niet altijd gewenst. Het is via Libby dat we uiteindelijk ook Rachels kijk op haar huwelijk met Toby en haar relatie met haar kinderen te horen krijgen, en die is toch iets anders dan het beeld dat we krijgen uit Toby’s binnensmondse scheldtirade: “Dat was het grote verschil tussen hen, Rachel. Hij zag hun kinderen niet als een last, Rachel. Hij zag ze niet als bodemloze vaten van behoefte, Rachel. Hij vond ze leuk, Rachel.” En dat allemaal omdat Rachel een eigen carrière had uitgebouwd nadat ze haar kinderen gebaard had en haar onderbuik achtergebleven was als een plattegrond van Sarajevo.
Ook al is Jonathan Franzen ongetwijfeld alweer druk doende met het schrijven van zijn zoveelste Great American Novel, het genre is in feite al een hele tijd morsdood. Niemand zit nog te wachten op een nieuwe ode aan de mannelijke veroveringsdrang. In Fleishman zit in de problemen keert Taffy Brodesser-Akner die grote Amerikaanse roman ondersteboven en binnenstebuiten en toont ze ook de ware tragiek erachter, want Toby en zijn seksegenoten zijn geen moedwillige bruten of onderdrukkers. Ze weten gewoon van niet beter. Het zijn stumpers.
—
Eerder verschenen in De Morgen
