Het katholicisme mag weer
Recensie van Almatine Leene (red), Flirten met Rome
De schrijfster
Almatine Leene is als theoloog verbonden aan de Universiteit van Stellenbosch (Zuid-Afrika) en Hogeschool Viaa in Zwolle. Ze schreef een proefschrift over de drie-eenheid en is in orthodox-gereformeerd Nederland een voorvechtster voor een gelijkwaardige positie van mannen en vrouwen in de kerk. Ze is als predikant werkzaam in de Neder-Duitse Gereformeerde Kerk in Stellenbosch. In dit boek laat ze negen min of meer prominente protestanten aan het woord die op verschillende manieren ‘flirten’ met de Katholieke Kerk.
Thematiek
Zowel in de Protestantse Kerk als in de kleinere orthodox-gereformeerde kerkgemeenschappen is steeds grotere sympathie voor het Katholicisme. Bijzonder, als je bedenkt hoe negatief de katholieke en de gereformeerde zuil tot voor kort nog over elkaar dachten. In dit boek komen negen zeer verschillende protestanten aan het woord die ook zeer uiteenlopende redenen hebben om ‘iets’ met het katholicisme te hebben. Leene wil hiermee de flirt tussen beide onder de aandacht brengen en hoopt dat het ooit nog eens tot een huwelijk zal komen – wat dus in feite op het ongedaan maken van een scheiding zou neerkomen.
Voor historicus George Harinck zit het hem vooral in “iets onbekommerds en gulzigs in de katholieke levensstijl” dat hem wel aantrekt. Schrijfster en trainer Mirjam van der Vegt is openlijk verliefd en put rijkelijk uit de monastieke traditie. Iemand die all the way gaat is predikant Herman de Vries die Maria ontdekte. Andries Knevel knuffelt graag met Paus Franciscus. Weer een ander, predikant Hans Kronenburg, is gecharmeerd van het bisschoppelijke stelsel. Het is duidelijk: alles waar een gereformeerde vroeger simpelweg ‘nee’ tegen zei wordt hier liefdevol heroverwogen.
Interessante stelling
Het boek staat vol anekdotische observaties en analyses van waar het verschil tussen katholicisme en protestantisme nu in zit. En wat de aantrekkingskracht van het katholicisme dan is. Eén van de scherpste analyses komt van jezuïet Nikolaas Sintobin, die Mirjam van der Vegt in haar artikel aanhaalt. Het grootste verschil is volgens hem gelegen in angst. Protestanten hebben die volgens hem bovenmatig en katholieken doorgaans niet. Steeds is er bij protestanten de vraag of je wel goed genoeg bent, terwijl katholieken er gewoon op vertrouwen dat het wel goed zit. Ook hebben protestanten altijd zoveel ratio en woorden nodig om hun geloof in te vatten. Dat duidt volgens Sintobin niet op bewijsdrang, maar op bezwering van de angst: “Jullie moeten steeds bevestigd worden in het feit dat je een bevrijd mens bent.”
En dan – in dit Reformatiejaar – te bedenken dat het juist bevrijding van existentiële angst was die bij de monnik Luther resulteerde in een breuk met Rome!
Mooiste zin
Nog een stukje Sintobin: “Een protestant wil alles eerst zelf doorworsteld hebben voordat hij een echte relatie met God heeft. Hij moet in zijn eentje alles kunnen begrijpen, terwijl dat onmogelijk is. Samen ontdekken we hoe groot God is. Samen; dat is de gemeenschap nu, maar ook de generaties voor ons.”
Reden om dit boek niet te lezen
Zeker, het boek biedt allerlei draadjes, lijntjes, analyses en observaties die helpen om te begrijpen waar de aantrekkingskracht van het katholicisme inzit voor veel protestanten. Maar het heeft ook iets gemakzuchtigs: biedt een potpourri van persoonlijke verhalen aan, schrijf een inleiding en een uitleiding en doe er een kaftje omheen.
Leene is nota bene zelf systematisch theoloog. Dan verwacht ik wat meer analyse en vooruit: evaluatie. Onder welk cultuur-theologisch gesternte voeren beide uit elkaar en wat is de reden, of voor mijn part het web van redenen waarom ze nu weer tot elkaar naderen? Ik wil niet de rationalistische protestant uithangen, maar mag het iets systematischer? En zijn er ook katholieken die flirten met het protestantisme, of ondervinden we domweg het failliet van het protestantisme?
Reden om dit boek wel te lezen
Maar akkoord, het boek wil vooral een intuïtief aangevoelde trend naar de oppervlakte halen en dat lukt prima. De verhalen zijn mooi opgeschreven, met een persoonlijke inslag. Het zijn vrijwel allemaal verhalen van serieuze godzoekers die in het katholieke vocabulaire een ‘taal’ vinden die veel meer bij ze past dan de al te typisch protestantse. Ja, daar hebben we het weer: dat serieuze. Het is precies zoals George Harinck schrijft: “Het leek alsof wij protestanten de zaak van het katholicisme meer waren toegedaan dan katholieken zelf.” Ik zou zo zeggen: katholieken, reageer vooral eens op de avances.
—
Eerder verschenen in Trouw
