Raadsels alom
[Recensie] Foon van Marente de Moor (1972) begint met een heldere introductie van de omgeving – een dicht oerbos op een paar uur rijden van Sint-Petersburg – en van de woning waarin de ik-persoon Nadja samen met haar twintig jaar oudere man Lev woont. Lev, die volgens haar zeggen vreselijk dementerend is, en die zij min of meer verantwoordelijk houdt voor die ‘belachelijke bedoening’ waarin zij thans leven.
Het duurt echter niet lang of het verhaal wordt buitengewoon wonderlijk en mysterieus. Er klinken harde onverklaarbare geluiden, waarvan niet eens zeker is of die er wel echt zijn. Er wordt gesproken over iemand – een Hollandse – waar eigenlijk niemand over wil spreken. Er wordt keer op keer gerefereerd aan het jaar dat Nadja zich liever niet herinnert. Een jaar waarin alles anders werd.
Het verhaal staat bol van de verwijzingen naar geheimen en dat gaat eigenlijk zo door tot aan het één na laatste hoofdstuk. Er valt, kortom, gedurende het lezen een hoop te raden en te speculeren. En dat kan vermoeiend zijn: een verhaal lezen waarvan de strekking wordt achtergehouden. Een heel boek lang lezen we van gebeurtenissen die vooraf zijn gegaan aan een verholen drama dat zich tien jaar tevoren zou hebben afgespeeld. Die onheilspellende sfeer is prettig, maar houdt wat mij betreft net iets te lang aan.
Van alles en iedereen verlaten, daar middenin het donkere bos, (over)leven de zoölogen Nadja en Lev. De kinderen zijn het huis uit, en ook de dorpsbewoners – waar ze toch al niet mee konden opschieten – zijn nagenoeg allemaal om duistere redenen verdwenen. Hun laboratorium ligt er afgedankt bij. Dieren hebben ze nog wel, maar geen weesbeertjes meer zoals vroeger. Wanneer Lev op een dag spoorloos raakt, vindt Nadja, zoals zij gewoon is, troost in de alcohol en in de overtuiging dat een zekere treinmachinist haar weldra op zal komen halen. Maar dan komt zoon Dimka langs, en hij brengt nog iemand mee…
Eigenlijk is het hele verhaal ondergeschikt aan de geestestoestand van Nadja. Zij blikt terug op haar leven, maar laat daarbij voor het gemak waarheden weg. Of past haar herinneringen aan om niet aan haar trauma onderdoor te gaan. Hier is de foon hoorbaar, ‘de achtergrondruis van het leven’. De ruis waar een hele geschiedenis in zit. Of die nu waar is of niet.
Het is de cadans in die prachtige, poëtische zinnen en de treffende beschrijvingen, die Foon dragen. Elke zin verdient aandacht, als in een gedicht. De schoonheid van de woorden pakte me meer dan het verhaal zelf deed. Het is De Moors stijl, die van dit trage verhaal toch een waar kunstwerk maakt.
En het moet gezegd worden: De Moor vraagt de lezer om véél geduld, maar het verbluffende einde maakt het doorlezen meer dan waard.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub Van Alles
