Dat zouden meer mensen moeten doen
[Recensie] Interessant, een boek dat zichzelf door de titel overbodig maakt. Want is: ‘Het juiste doen’ niet gewoon luisteren naar je gut feeling? Met het gemiddelde gevoel voor goed en kwaad dat we allen meekrijgen, zou je dit boek links moeten kunnen laten liggen. Juist mensen in leidinggevende posities.
Nope, fout gedacht. Zo’n innerlijke okay-radar is niet iedere executive gegeven, laat de praktijk maar al te vaak zien, dus is het goed dat dit boek er nu is. Reputatie-expert Frank Peters schreef het en gaat diep in op welke verantwoordelijkheden leiderschap met zich mee zou moeten brengen. Daarbij krijgt hij hulp van tien vooraanstaande Nederlandse filosofen, wetenschappers en denkers op het gebied van ethiek. Zoals de flaptekst zegt: “Doorloop het persoonlijk stappenplan voor de ontwikkeling van integer leiderschap en zorg dat je altijd het juiste doet, ook als niemand kijkt.”
Het eerste hoofdstuk De weg van de meeste weerstand gaat over reputatie. Die is kostbaar, zeker in bestuurlijke kringen. Het is belangrijk die reputatie goed te houden omdat je als leidinggevende daar in deze tijd waarin iedereen met elkaar verbonden is, op wordt afgerekend. Meningsvorming via sociale netwerken kan een reputatie maken of breken: “De reputatie komt te voet en gaat per twitter.”
Een sappig voorbeeld wordt ook meteen gegeven in Het Bathseba Syndroom. Wetenschappers Dean Ludwig en Clinton Longenecker (1993) muntten die naam in hun onderzoek naar ethische schendingen door managers in hoge posities. Het voorbeeld komt uit de bijbel: de machtige koning David ziet op een avond Bathseba baden, die “zeer schoon van aanzien is”. Op zijn bevel halen zijn knechten haar en ze raakt zwanger, wat David glashard probeert te ontkennen. Komt dat bekend voor?
“Het verhaal van David en Bathseba is illustratief voor de wijze waarop leiders ten val komen of schade oplopen, zoals de Amerikaanse ex-president Bill Clinton gebeurde in de affaire met Monica Lewinsky.”
Ethiek is meer dan een trucje, zo blijkt in de rest van het boek. Hoogleraar bedrijfsethiek Muel Kapitein legt uit hoe belangrijk de integriteit is van de mensen aan de top van een organisatie. Slecht voorbeeld doet slecht volgen, lijkt de toch wel voor de hand liggende conclusie. Of zoals theoloog/filosoof Bonaventura het wat minder subtiel zegt: “Hoe hoger een aap op de ladder zit, hoe meer je van zijn kont kunt zien”. Nog eentje: “De vis begint te stinken bij de kop”.
Duidelijk, maar wat doen we aan de kont van die aap en die stinkende vis? Daarop zijn verschillende antwoorden te vinden, één van de fundamenteelste dat van Dr. Leonie Heres, universitair docent aan de Universiteit van Utrecht. Zij stelt dat bestuurders en organisatie nooit zonder waarden (waardenloos) handelen. Onder iedere keuze die ze maken liggen namelijk normen en waarden. Haar inzicht: “Maak integriteitsschendingen zichtbaar en ga het gesprek erover aan met de omgeving”.
Kijken we naar de praktijk, dan kan het bedrijfsleven (en vergeet de politiek niet) wel een ethisch reveil gebruiken. Lukt dat niet, dan is deze handleiding een doorbladerbaar hulpmiddel om het juiste te doen: een must have voor elke persoon in een hogere positie. Al was het maar om het gezonde verstand, mocht dat per ongeluk uit het zicht verdwijnen, weer te activeren.
—
Ook verschenen op Nico’s recensies
