"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Franny en Zooey

Vrijdag, 1 juli, 2022

Geschreven door: J.D. Salinger
Artikel door: Alek Dabrowski

Twee verhalen waar je niet precies de vinger op kunt leggen

[Recensie] Franny en Zooey verschenen als aparte verhalen in The New Yorker in 1955 en 1957. In 1961 werden ze samen als een boek uitgegeven. Ik begon het boek te lezen in de Nederlandse vertaling van Johan Hos, een uitgave van De Bezige Bij uit 1982. Ik kwam niet echt in de tekst die naar mijn idee niet goed loopt. In kan niet helemaal beoordelen waar dit aan ligt en hoe goed of slecht de vertaling is, maar de zinnen zijn houterig en onnatuurlijk. Ik schakelde over naar het origineel in het Engels. 

De eerste zinnen van Zooey luiden: “The facts at hand presumably speak for themselves, but a trifle more vulgarly, I suspect, than facts even usually do. As a counterbalance, then, we begin with that ever fresh and exiting odium: the author’s formal introduction.” In vertaling is het dit geworden: “De beschikbare feiten spreken waarschijnlijk voor zich, maar dan wel nog een tikje vulgairder, vermoed ik, dan feiten doorgaans doen. Bij wijze van tegenwicht beginnen we daarom met dat immernieuwe en opwindende wanproduct: de formele inleiding van de schrijver.” Het Engels leest gewoon veel beter.

Franny en Zooey zijn de twee jongste kinderen van de familie Glass. De artistieke en rijke familie woont in New York en speelt in meer verhalen van Salinger een rol. De twee kinderen speelden toen zij jong waren in televisieshows. In het verhaal ‘Franny’ ontmoet Franny haar vriend waarmee zij voor een weekend heeft afgesproken. Het verhaal speelt grotendeels in een restaurant waar zij tot elkaar veroordeeld zijn. Hij denkt eraan hoe hij na het eten nog op tijd kan zijn om een sportwedstrijd te zien. Zij worstelt met allerlei geestelijke moeilijkheden en spirituele vragen. Het is een perfect voorbeeld van twee mensen die volstrekt langs elkaar heen praten. Franny probeert uit alle macht aan de situatie te ontsnappen en valt zelfs flauw.

Het verhaal Zooey speelt enige tijd later en begint bij de broer die in het New Yorkse appartement in bad zit en een oude brief leest. Overigens staat er in Franny ook vrijwel aan het begin van het verhaal een brief. Na het lezen komt zijn moeder de badkamer binnen. Het gesprek dat zij voeren is een felle strijd vol sarcasme, intellectualisme en gepsychologiseer. Zij komen niet nader tot elkaar en Zooey lijkt niet van plan te zijn zich te ontfermen over zijn zus die met een zenuwinzinking ergens in huis op een bank ligt. Op de achtergrond speelt steeds de dood van twee van de kinderen in het gezin.

Pf

De dialogen in het verhaal zijn goed, maar soms raak je de draad een beetje kwijt. De gesprekken klinken soms als spreektaal en zijn heel vloeiend, maar tussendoor bevatten ze religieuze uiteenzettingen die uit een handboek lijken te zijn overgeschreven. Zooey is de weg kwijt en in haar zoektocht heeft zij zichzelf allerlei rituelen en dwanghandelingen aangemeten, zoals het telkens opzeggen van een gebed. Ik las dat Salinger in deze periode zelf ook veel met religie bezig was. Te veel hiervan maakt een verhaal niet beter. Maar wat goed blijft in Franny and Zooey is dat de gesprekken heel scherp de onderlinge verhoudingen, die gebaseerd zijn op ingewikkelde haat-liefde relaties, laten zien. Je voelt een vreemde neurose op iedere pagina, iets dreigends, waar je niet precies de vinger op kunt leggen.

Eerder verschenen op Uitgelezen Boeken