"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Gandhi De legendarische jaren

Woensdag, 18 september, 2019

Geschreven door: Ramachandra Guha
Artikel door: Nico Voskamp

Dicht op de huid van een groot man

[Recensie] Waarschijnlijk kunnen we dit wel de definitieve biografie van Gandhi noemen. Uitgebreider gedocumenteerd, onderzocht en nageplozen wordt het niet dan dit 1071 pagina’s beslaande overzicht van zijn leven. Let wel: dit boek gaat nog alleen over de latere jaren: over de jeugdige jaren van Gandhi schreef biograaf Guha al een ander buikig deel: Gandhi – de jonge jaren.

Hier leeft hij zich dan verder uit in het super gedetailleerd boekstaven van handel en wandel van de levende legende. Guha nam zijn huiswerk serieus: hij had inzage in de 97 (!) delen van Gandhi’s Collected Works, alsmede in de “enorme verzameling brieven van Gandhi die bewaard worden in de Sabarmati-ashram”; de privépapieren van zijn vrienden, tijdgenoten, medestrijders en rivalen; de institutionele collecties van organisaties die van invloed waren op zijn werkzaamheden; archiefstukken in Londen, New Delhi, Bombay, Lucknow, Nagpur; kranten uit die tijd; memoires en biografieën – in totaal meer dan zestig archiefcollecties van over de hele wereld.

En inderdaad, we lezen in het eerste hoofdstuk De terugkeer van een held een zo minutieus verslag van de terugkeer van Mohandas Gandhi vanuit Zuid-Afrika naar India alsof we naast hem lopen. Het is 1914 en Gandhi laat Zuid-Afrika achter zich, waar hij “de onbetwiste leider van de kleine Indiase gemeenschap was geweest, nu wilde hij voor de honderden miljoenen mensen van zijn vaderland gaan werken.”

Hij was al een held in Zuid-Afrika. Daar had hij een bloeiende advocatenpraktijk opgezet, en ontwikkelde zich van daaruit na verloop van tijd tot activist. Hij voerde acties en leidde campagnes in Natal en Transvaal tegen rassenwetten waar de Indiërs zwaar onder te lijden hadden. Vingeroefeningen, zou je in terugblik zeggen, voor het grote werk dat hem in India wachtte. Ironische terzijde: zijn graad als advocaat haalde hij in Engeland, hetzelfde land waarmee hij in India zoveel aanvaringen kreeg.

Boekenkrant

Gandhi kwam naar India om verschillende redenen. Zo wilde hij de relatie tussen de hindoe- en moslim-gemeenschappen verbeteren. Daarnaast wilde hij de vrouwenonderdrukking uit de (Indiase) wereld helpen en, zo mogelijk nog ambitieuzer, iets veranderen aan het verfoeilijke kastensysteem in India. Bij dat laatste richtte hij zich vooral op de laagste kaste, de onaanraakbaren, in een poging hun uitzichtloze positie te verbeteren.

In een tijd waarin framing of image building nog moest worden uitgevonden, was Gandhi perfect zichzelf. Een klein mannetje, altijd gekleed in zijn witte gewaad, rustig en bescheiden sprekend. Een onooglijk uiterlijke verschijning die in schril contrast stond met zijn onverzettelijkheid, zijn gevoel voor publiciteit en zijn messcherpe verstand. In korte tijd wist Gandhi in India belangrijke vertegenwoordigers van verschillende stromingen aan zich te binden, en grote groepen mensen. Een communicatieadviseur had het in deze tijd niet beter kunnen arrangeren.

Guha laat goed zien hoe Gandhi in het begin van zijn tijd in India nog vertrouwen had in de ‘correctheid’ van de Britse overheersers. Met zijn geweldloze verzet kreeg hij veel aandacht voor de misstanden die hij aan de kaak stelde. Het antwoord van de Britten was minachting en gevangenisstraf, maar daarmee oogstten ze veel negatieve publiciteit en bevestigden juist het beeld van de eenling tegen de onrechtvaardige overmacht.

Hoe het afliep, weten we inmiddels. Na het lezen van deze biografie weten we nog veel meer, bijvoorbeeld dat Gandhi op persoonlijk vlak geen gemakkelijk persoon was. Met zijn oudste zoon had hij een getroebleerde verhouding; met een invloedrijke Britse vrouw die samen met hem optrok, verbrak hij de relatie omdat ze niet de vrouwelijke rol wilde vervullen die hij haar oplegde (onderdanig aan de man); zijn onbuigzaamheid kwam hem goed van pas bij het strijden tegen de overheersers, maar stond het maken van echte vrienden soms in de weg. Guha brengt alles over de grote kleine man gedetailleerd tot leven. Een terecht bekroonde biografie.

Ook gepubliceerd op Nico’s recensies

Boeken van deze Auteur: