"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Geopolitieke atlas van Rusland

Woensdag, 14 december, 2022

Geschreven door: Delphine Papin
Artikel door: Evert van der Veen

Rusland op de kaart gezet

[Recensie] “Sinds de eerste dag van onze eenentwintigste eeuw hunkert het Kremlin naar vroeger tijden: naar de terugkeer van het Russische Rijk, een imperium dat zich rond 1900 uitstrekte van Vladivostok en Kars tot voorbij Warschau en Rovaniemi” (p. 8).

Zo opent dit boek Geopolitieke atlas van Rusland dat helder is opgezet in vijf delen. Veelzeggend zijn de woorden van Poetin die hij sprak tijdens een ceremonie van het Russisch Geografisch Genootschap in 2016: “De grenzen van Rusland eindigen nergens” (p. 13). Waartoe dit imperialistische denken kan leiden, zien we sinds 24 februari van dit jaar, met alle ingrijpende gevolgen van dien.

Kaarten spelen in dit boek een wezenlijke rol, ze zijn van hoge kwaliteit: zeer helder uitgevoerd, fraai ingekleurd en met mooie symbolen. De kaarten worden vergezeld door helder geschreven politieke en historische toelichtingen. Daaruit wordt duidelijk dat Rusland ooit klein is begonnen met Roes en Novgorod, in de 9e tot de 13e eeuw. Het land wist zich in de loop van de eeuwen fors uit te breiden en de huidige oorlog is een – tot nu toe – mislukt project om voormalig grondgebied terug te eisen.

Afgezien van deze huidige oorlog, waarvoor Rusland niet alleen een militaire maar ook politieke en economische prijs betaalt, staat het land er in vele opzichten niet goed voor en ook ligt de levensverwachting er lager. Opvallend en weinig bekend is dat de secularisatie ook in Rusland aanwezig is. Het percentage mensen dat lid is van de orthodoxe kerk is gedaald van 75% in 2017 naar 66% in 2021. Dit boek is  niet bedoeld om daar verder op in te gaan maar dit cijfer maakt toch wel nieuwsgierig. Een ander minder belicht feit is dat klimaatverandering voor Siberië de nodige gevolgen heeft. De temperatuur is in het Russische noordpoolgebied aanmerkelijk sneller gestegen.

Boekenkrant

Tal van andere kaarten belichten de relatie met buurlanden zoals China en de invloed van Rusland in tal van Afrikaanse landen waaraan het wapens, militaire hulp, graan en brandstoffen levert. Ook de relatie met de NAVO krijgt aandacht en deze is niet al te best. Deel 4 van Geopolitieke atlas van Rusland is dan ook getiteld “De confrontatie tussen Rusland en de NAVO. Manschappen en materieel van beide worden vergeleken. Hieruit wordt duidelijk dat de NAVO ruim drie maal zoveel manschappen heeft (3.3 miljoen tegenover 900.000 Russische soldaten). Ook in materieel is de NAVO de meerdere, alleen de aantallen kernkoppen en bommenwerpers zijn vrijwel gelijk.

Poetin is de oorlog met Oekraïne begonnen om te voorkomen dat het land ‘naar het westen overloopt’. Tal van kaarten laten de historische ontwikkeling van Oekraïne zien. Minder bekend is het feit dat er door de gedwongen collectivisatie van Stalin in de dertiger jaren miljoenen Oekraïnse boeren om het leven zijn gekomen. Het boek eindigt zeer actueel met kaarten die het verloop van de oorlog tot dusverre laten zien.

Geopolitieke atlas van Rusland maakt mooi zichtbaar waar andere recent verschenen boeken als  Hoe Poetin Rusland weer groot wilde maken en Het verhaal van Rusland vooral over schrijven.

Delphine Papin is chef van de dataredactie van Le Monde. Met haar team en ondersteund door journalisten, correspondenten en kenners van Rusland, heeft zij dit boek geredigeerd.

Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow