De man, het paard, de obsessie
[Recensie] George Stubbs (1724-1806) vestigde zijn reputatie met uitzonderlijke composities van paarden. Aan zijn succes lag een diepgravende studie van de anatomie van het paard ten grondslag, waarvoor de kunstenaar zelfs eigenhandig deze dieren ontleedde. Hierdoor kon Stubbs op een ongekend levensechte wijze de paarden schilderen. In de publicatie bij de tentoonstelling George Stubbs. De man, het paard, de obsessie presenteert het Mauritshuis de hoogtepunten uit het oeuvre van deze opmerkelijke schilder. Hierbij wordt in het boek recht gedaan de veelzijdigheid van Stubbs. Daarnaast sluit het oeuvre van Stubbs goed aan bij thema’s die bekend zijn uit zeventiende-eeuwse kunstwerken van Hollandse meesters in het Mauritshuis. Neem bijvoorbeeld Rembrandts Anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp, het werk van paardenschilder Philips Wouwerman of de levensgrote Stier van Paulus Potter.
Zo worden in zowel de tentoonstelling als de publicatie niet alleen schilderijen behandeld, maar ook anatomische tekeningen. Van Stubbs anatomische tekeningen zijn 42 bladen bewaard gebleven. Achttien van deze tekeningen zijn opgezet volgens een vast stramien; het profiel van het paard, een aanzicht van voren en een aanzicht van achteren, waarbij het lijkt alsof het paard loopt. De overige 24 bladen zijn werktekeningen die tijdens ontledingen zijn vervaardigd. Stubbs is door deze tekeningen niet alleen een kunstenaar, maar door zijn nauwkeurige bestudering van de natuur ook een wetenschapper. Daarbij wist hij als geen ander zowel de fysieke eigenschappen als het karakter van het paard te vangen en door zijn anatomische kennis kon Stubbs hierdoor paarden op een ongeëvenaarde manier schilderen. Naast het vervaardigen van kunstwerken publiceerde hij in 1766 ook het boek The Anatomy of the Horse. Dit werd hét standaardwerk op het gebied van de anatomie van het paard.
Net als in de tentoonstelling heeft ook zijn meesterwerk Whistlejacket een plekje gekregen. Het staat ook in de top-10 van schilderijen van de National Gallery. Op het gigantische schilderij springt de gave weergave van het paardenlichaam eruit op een lege achtergrond. Waarom koos Stubbs ervoor om de achtergrond van dit meesterwerk leeg te laten? Het was heel ongebruikelijk voor de achttiende eeuw waarin vooral paarden in combinatie met hun baas worden afgebeeld. Whistlejacket was een renpaard van één van Stubbs’ belangrijkste en meest vermogende opdrachtgevers: de vooraanstaande politicus Charles Watson-Wentworth, 2nd Marquess of Rockingham. Het portret van Whistlejacket was oorspronkelijk bedoeld als ruiterportret van Koning George III. Toen opdrachtgever Charles Watson-Wentworth het portret in half-voltooide staat zag, was hij zo enthousiast dat hij Stubbs opdroeg het werk te laten zoals het was. En zo heeft het portret de tijdloze uitstraling gekregen die het nu zo bijzonder maakt.
In de tentoonstellingspublicatie komen beiden kanten van Stubbs talent goed naar voren, aangevuld met prachtige – soms paginagrootte – illustraties van zijn werk. Ook als je geen paardenliefhebber bent, zul je deze kunstwerken vanwege de precisie kunnen waarderen en je verwonderen over George Stubbs, vanwege zijn talent en obsessieve toewijding aan de kunst en natuur.
De tentoonstelling George Stubbs – De man, het paard, de obsessie is nog tot en met 30 augustus 2020 te zien.
—
Eerder verschenen op Hereditas Nexus
