"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Gepaste emoties

Maandag, 6 juli, 2020

Geschreven door: Mariëtte Baanders
Artikel door: Cyril Lansink

De invloed van cultuur op ons gevoelsleven

[Recensie] Je hoeft niet lang te zoeken om het grote belang van emoties in onze samenleving te illustreren. In de internet- en de tv-cultuur heerst het ongebreidelde sentiment. De haat-mail is het vanzelfsprekende antwoord op een beargumenteerde opinie. Het voeden van de angst voor de islam blijkt een effectief middel om politiek mee te bedrijven. En onze premier krijgt vooral lof omdat hij altijd zo opgewekt is.

Het gevoel lijkt zijn oeroude strijd met de ratio gewonnen te hebben. “Ik voel het nu eenmaal zo”, is hét argument om discussies te beslechten. Volg je eigen gevoel, dan moet het goed komen. Het gevoel behoeft geen rechtvaardiging maar is zelf de rechtvaardiging.

Sociaalpsychologe Mariëtte Baanders maakt op overtuigende wijze duidelijk dat het zo simpel niet ligt. Onze emoties zijn doorgaans niet zo spontaan en eigen, maar ingebed in en bepaald door groepscodes en sociaal-culturele normen. En dat toont zich niet alleen in het uiten van de emoties maar heeft ook zijn weerslag op het voelen zelf. We horen niet teleurgesteld te zijn als we een spelletje verliezen, zo leren we onze kinderen. We moeten rouwen om een groot verlies maar ook weer niet te lang, dat is ongepast. Iemand die somber is, voelt zich ook nog eens rot om die somberheid, want hij kent de sociale druk: wees ten allen tijde blij en opgeruimd.

Met vele aansprekende voorbeelden beschrijft de auteur hoe ons gevoelsleven op allerlei manieren normatief is geladen. In de negatieve waardering van deze situatie kan ik haar echter niet helemaal volgen: die normen zouden ons weghouden van onze oprechte gevoelens, op zelfmisleiding uitdraaien en daarom moeten verdwijnen. Dat gevoelsnormen tot verkramping en censuur in het innerlijk gemoed kunnen leiden is evenwel geen reden om ze af te schaffen, als dat al mogelijk zou zijn. Ze kunnen juist ook helpen om te leren dat niet elk oprecht gevoel zonder meer goed is, maar wel degelijk beoordeeld kan en gerechtvaardigd moet worden.

Boekenkrant

Eerder verschenen in Intermediair