De nieuwe ‘De Buck’?
[Recensie] Generaties historici zijn er mee opgeleid: Zoeken en schrijven. Handleiding bij het maken van een historisch werkstuk van P. de Buck, M.E.H.N. Mout, C. Musterd en J. Talsma. Ook ondergetekende kreeg het jaren geleden tijdens de studie voorgeschreven als verplichte lectuur. Al snel na het verschijnen in 1982 werd het boek van De Buck cum suis beschouwd als hét handboek dat de student geschiedenis inwijdde in de fijne kneepjes van het historisch bedrijf. Ondanks de grote staat van dienst van ‘De Buck’ zoals het boek onder historici kortweg bekendstaat vonden de auteurs van Geschiedenis schrijven! het tijd voor een gemoderniseerde handleiding, en met recht. In de ruim dertig jaar die verstreken sinds de publicatie van Zoeken en schrijven is er ook in het historisch ambacht wel het een en ander veranderd, al is ook veel hetzelfde gebleven.
Met hun nieuwe handleiding staat het de auteurs niet voor ogen een uitgekauwd stappenplan te presenteren hoe je als geschiedenisstudent of beginnend historicus een historisch onderzoek uitvoert. De technologische veranderingen gaan immers hard, en uitleg over de werking van computersystemen of zoekacties in digitale catalogi kan over enkele jaren alweer achterhaald zijn. Veeleer is het met Geschiedenis schrijven! de bedoeling van de auteurs om de doelgroep, geschiedenisstudenten, kennis te laten maken met de vele facetten van het verrichten van historisch onderzoek. Hierbij komen wél alle onderdelen van een onderzoek aan bod, zoals het vaststellen van een geschikt onderwerp, het formuleren van een goede vraagstelling en het verzamelen van literatuur en bronmateriaal. Ook worden de verschillende soorten bronnen en hun gebruik voor het onderzoek onder de loep genomen. Op deze wijze slagen de auteurs er goed in om op een laagdrempelige, heldere manier de student voor wie de wereld van het historisch onderzoek volkomen nieuw is hem of haar hierin een goede introductie te geven.
Naast de inhoudelijke kanten van het opzetten van een historisch onderzoek met behulp van de historische methode komt ook de vorm van het onderzoek ter sprake. Schrijfstijl, structuur en indeling van de tekst worden stuk voor stuk behandeld, net als de mondelinge toelichting als vorm van het presenteren van het onderzoek. De in Nederland algemeen toegepaste annotatieregels uit De Buck, waarvoor je als historicus het boekje later nog het meest weleens uit de kast pakt om te kijken ‘hoe het ook alweer zat’, zijn in Geschiedenis schrijven! integraal als bijlage opgenomen. Een verstandige en pragmatische keus, want deze manier van annotatie is ook vandaag de dag nog prima toepasbaar en niet aan veroudering onderhevig. Het pleit voor de auteurs dat in dit geval niet is gekozen voor vernieuwen om het vernieuwen.
Al met al is de gids van Kamp, Legêne, Van Rossum en Rümke een waardige en moderne opvolger van Zoeken en schrijven! Met deze handleiding kunnen geschiedenisstudenten de komende jaren vooruit hoewel ook dit werk, zoals de auteurs zelf ook aangeven, vroeger of later verouderd zal zijn. De bedoeling is dan ook dat het boek vooral een basis geeft aan de beginnende historicus waarna hij/zij zelf zijn of haar ontdekkingstocht in het academisch onderzoek kan uitbouwen. Door de duidelijke schrijfstijl en overzichtelijke lay-out zal de handleiding veel geschiedenisstudenten in de toekomst van pas komen. De vraag uit de titel van deze recensie naar een nieuwe opvolger van het boekje van De Buck c.s. kan dan ook wat betreft Geschiedenis schrijven! met een volmondig ‘ja’ beantwoord worden. Daarbij leeft een deel van Zoeken en schrijven voort als bijlage van deze nieuwe handleiding. En zo hoort het ook met een inleiding in het historisch onderzoek als deze; het goede werk van voorgangers behouden, door toevoeging van nieuwe ontwikkelingen bij de tijd blijven om zo te komen tot dat waar het natuurlijk allemaal om gaat: geschiedenis schrijven!
—
Eerder verschenen op Hereditas Nexus
2016
