Een verbijsterend boek
[Recensie] Onlangs was van 29 september tot 4 oktober de serie Rampvlucht op tv. Het was 30 jaar na wat we sindsdien kennen als de Bijlmerramp. Deze dramaserie was gebaseerd op feiten en Vincent Dekker, auteur van Going down, going down … was erbij betrokken. Het aangrijpende verhaal had het karakter van een thriller en stelde de bewoners van de Bijlmer centraal.
Vincent Dekker werkte 30 jaar bij Trouw en komt in de serie en in dit boek naar voren als een vasthoudende journalist die zich helemaal inleeft in deze vliegramp maar daarbij ook direct al op de nodige weerstanden stuit. Dat gebeurt ook binnen de redactie van Trouw, waar men op een gegeven van mening is dat dit ongeluk nu wel voldoende aandacht heeft gekregen.
De feiten mogen bekend worden verondersteld: zondagavond 4 oktober 1992 stort een Israelisch vrachtvliegtuig van El Al neer in de flats Groeneveen en Klein Kruitberg. 43 mensen, inclusief de bemanning van het vliegtuig, komen hierbij om het leven.
Al snel blijkt dat de overheid en de Rijksluchtvaartdienst feiten verzwijgen, ontkennen of verdraaien. Een aantal feiten komt later – met veel moeite of door toeval – toch nog boven water maar de meeste openstaande vragen, die toch van wezenlijk belang zijn, worden nooit beantwoord. Zo blijft onduidelijk wat een deel van de lading is geweest (waarschijnlijk giftige chemicaliën, mogelijk nodig voor het fabriceren van chemische wapens). Deze lading zou de reeks ontploffingen na het nastorten kunnen verklaren. Na ruim zes jaar deelt het Israelische ministerie van defensie mee dat men “om redenen van de nationale veiligheid” de documenten van 20.000 kilo vracht niet vrijgeeft.
Spreekwoordelijk voor de mysterieuze sfeer rond het ongeluk zijn de ‘mannen in witte pakken’ wier aanwezigheid steeds wordt ontkend of aantoonbaar onjuist wordt uitgelegd. Merkwaardig is ook dat de voice recorder volgens officiële lezing nooit is terug gevonden. Ook moet iedereen vrij kort na het ongeluk het terrein verlaten omdat er in de ochtenschemering al bergingswerkzaamheden plaatsvinden.
Wanneer er uiteindelijk in 1998 – 1999 een parlementaire enquête plaatsvindt, wordt er een lijvig rapport gepresenteerd dat toch geen bevredigende antwoorden geeft op openstaande vragen. Er zijn veel onbevredigende verklaringen en betrokkenen kwamen ermee weg wanneer ze zich zaken niet meer konden herinneren of zich konden verschuilen achter ‘zoekgeraakte’ documenten. Achter in het boek is een lange lijst van bijna drie bladzijden met gewiste of ‘onvindbare’ informatie die voor de exacte toedracht juist van wezenlijk belang is.
IJsselmeer
Vincent Dekker doet in dit boek minutieus verslag van alles wat met het vliegtuig en zijn laatste fatale vlucht te maken heeft. Zo blijkt het vliegtuig technisch niet optimaal te zijn en vertoont het al langere tijd tal van serieuze gebreken. Wanneer het opstijgt van Schiphol is het ook te zwaar beladen. Dekker toont dit alles met vele feiten en uitspraken van betrokkenen aan. De vraag is ook waarom dit toestel in ernstige nood met zijn gevaarlijke lading perse naar Schiphol moest terugkeren. Er had veiliger voor een noodlanding in het IJsselmeer gekozen kunnen worden.
Rond het verarmd uranium als gewicht in de staart is ook veel te doen geweest. De gezondheidsklachten van inwoners van de Bijlmer zouden onder andere hierdoor kunnen worden verklaard maar deze signalen zijn lang terzijde geschoven.
De eerste editie van Going down, going down … verscheen in 1994; de huidige uitgave is uitgebreid en geactualiseerd. Het boek wordt in feite samengevat in deze zin: “Het officiële verhaal over de rampvlucht van de El Al-vrachtmachine is voor een belangrijk deel gebaseerd op waarschijnlijkheden en vermoedens” (p. 27).
Going down, going down… is een beklemmend boek dat je als lezer met een verbijsterend gevoel achterlaat: is dít ons land? Hoe is het mogelijk dat dergelijke zaken in ons land kunnen en ook nog mogen gebeuren?
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
