"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Graan van God

Zondag, 16 september, 2018

Geschreven door: Ignatius van Antiochië
Artikel door: Leonard van Aalst

Verlangen om te sterven

[Recensie] Theo van Gogh stierf voor het vrije woord, Martin Luther King voor gelijkheid en Ignatius van Antiochië voor Jezus Christus. Alle drie stierven ze voor hun ideaal. Ignatius van Antiochië, een tweede-eeuwse bisschop verschilt echter met de eerste twee omdat hij wílde sterven. Hij verlangde er zelfs naar. Zoals hij het zelf formuleerde: “Ondergaan in deze wereld is opgaan naar God.”

Oorspronkelijk bestierde Ignatius als bisschop in Antiochië een christelijke gemeente. Om onduidelijke redenen, er zijn geen aanwijzingen voor christenvervolging, werd hij echter opgepakt en veroordeeld tot wildebeestenvoer voor een van de arena’s van Rome. Deze Ignatius schreef gedurende zijn reis naar Rome nog een zevental brieven aan christelijke gemeenten in het Romeinse Rijk. Gelukkig heeft Vincent Hunink, universitair docent Latijn en Grieks aan de Radboud Universiteit, ze vertaald zodat we bijna tweeduizend jaar na dato nog iets kunnen opsnuiven van sfeer van het prille begin van een wereldgodsdienst. De brieven van Ignatius van Antiochië zijn immers slechts enkele tientallen jaren na de dood van de apostelen Paulus, Johannes en Petrus geschreven.

Wat allereerst opvalt aan Ignatius is de absoluutheid van zijn geloofsopvattingen. Woorden als zijn ‘misschien’, ‘het zou kunnen’, ‘waarschijnlijk’ zijn in de Nederlandse vertaling niet terug te vinden. Ignatius schrijft met hart en ziel over geloofszaken en daar kan geen scheutje relativering of zelfspot bij. Hij zet alles op alles om God te bereiken. Heel de wereld met al haar schoonheid en macht verliest voor hem haar waarde, alleen Christus blijft over. Daarin gaat hij ver, heel ver. Zijn uitzien naar het sterven als martelaar komt voort uit het streven dezelfde weg als Jezus Christus te bewandelen. Deze levensweg is getekend door lijden en Ignatius voelt zich geroepen net als Jezus de marteldood te sterven. Wie had gedacht dat de titel Graan van God slaat op avondmaalsbrood heeft het mis. Zoals hij zelf schrijft:

“Laat mij voer voor wilde beesten zijn.
Door hen kan ik God
Bereiken.
Graan van God ben ik
En wilde beesten-tanden
Malen mij
Zodat ik zuiver brood
Van Christus blijken mag.”

Boekenkrant

Je kunt je bij een dergelijke passage afvragen Ignatius wel lekker in zijn vel zat. Dit is echter voer voor psychologen, niet voor de recensent. Levenslustig kun je hem in ieder geval niet noemen, wel geloofslustig. Hij beleeft, afgaand op Graan van God, veel genoegen aan het geloof. Hij ziet er naar uit Christus in het hiernamaals te ontmoeten.

Wat daarnaast opvalt aan Ignatius is de plaats die hij de bisschop geeft in de geloofsgemeenschap. Wie dacht dat de bisschop een late uitvinding was, heeft het mis. Al heel vroeg in de christelijke kerk, enkele decennia na het overlijden van de apostelen, functioneerde het bisschopsambt al. Die bisschop is geen coach die je leert het beste uit jezelf te halen, maar veeleer een autocraat aan wie je absoluut gezag verschuldigd bent. Als we afgaan op de brieven, lijkt het erop dat de christelijke gemeente zeer veel onenigheid kende en Ignatius’ remedie daartegen luidt: Gehoorzaam de bisschop! Als alle neuzen dezelfde kant opstaan, ontstaat er eenheid. Bisschop Ignatius geeft zelf in zijn brieven aan de gemeenten het goede voorbeeld door zijn directe, ponerende stijl. Zoals hij het ziet, is het. Punt.

Voor moderne lezers komt dit wellicht bevreemdend over. Heeft u daarom eerder behoefte aan een christelijke aai over uw bol? Pak dan een boek van Anselm Grün of Henri Nouwen. Wilt u als lezer echter flink tegen de haren in worden gestreken? Grijp dan naar Ignatius. Hij geeft een verbazend inkijkje in het vroege Christendom. In Graan van God vindt u een ontregelend geloof, dreigende machten als de Satan en een strenge bisschop: Ignatius van Antiochië.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles