Voetreis door een verdwijnend land
[Recensie] Grand Central Belge is een melancholisch en ingetogen boek over België. Auteur Pascal Verbeken publiceerde eerder al Arm Wallonië, dat ook verfilmd werd als documentairereeks. Met Grand Central Belge gaat hij ongeveer dezelfde toer op. Dit keer stelt hij echter vooral de relatie tussen Wallonië en België in vraag, via een lange wandeling langs een oude spoorlijn die vroeger het Belgiëgevoel moest aanwakkeren: de Grand Central Belge. Maar vandaag lijkt die spoorlijn haast even vervallen te zijn als het land zelf.
Grand Central Belge is niet bepaald een optimistisch boek. De gesprekken die Verbeken voert met Waalse passanten tonen dat aan. De Walen geloven niet meer in België en zijn ook hoe langer hoe minder gehecht aan hun land met als hoofdstad Brussel. De Vlamingen die hen in de jaren zestig ook al uit Leuven verjaagden, kunnen op niet veel appreciatie rekenen. Verder is het ook armoe troef aan Waalse zijde. Verlaten dorpjes, werkloze migranten en oude industriegebouwen zijn tekenend voor de omgeving. Vooral in Charleroi is de Belgian dream helemaal over: wat eens een bloeiende industriestad was, is nu een armzalige en criminele stad geworden. Maar eenmaal aangekomen in Waals-Brabant, keert het tij. In het nog steeds nagelnieuwe Louvain-la-Neuve bruist de economie en de levensvreugde weer. Maar de echtheid in de stad is ver te zoeken: volgens Verbeken lijken zowel de gevels als de bewoners van de stad onherroepelijk fake.
Wanneer Verbeken aan de Vlaamse kant van de taalgrens komt, is het boek al ruim over de helft. In Rillaar kijkt hij met verbazing naar les nouveaux riches en in Mechelen verkent hij de vroegere stationsbuurt. Het is opvallend dat Verbeken hier opmerkelijk minder mensen aan het woord laat dan in Wallonië. Was hij soms bang om een flamingant te interviewen? Het zou nochtans niet misstaan in dit boek, waarin flamingantische ideeën aangekaart worden, maar waarin flaminganten dus niet aan het woord komen. Wie hij wel aan het woord laat, is Abdul, een ingeweken Marokkaan die misnoegd is over België en Vlaanderen. Zijn visie over de toekomst is al even negatief als die van onze Waalse landgenoten.
Het boek van Verbeken is prachtig geschreven en bevat zeer interessante inzichten, maar toch zou wat meer nuance wel op zijn plaats zijn. Het boek, dat in zekere zin een Belgiëboek wil zijn, zou best wat evenwichtiger mogen zijn en dus ook wat meer Vlamingen aan het woord mogen laten. Hoe kijken zij naar de toekomst van België? In plaats van te suggereren dat ze bijna allemaal anti-Belgisch zouden zijn, zou Verbeken dit ook kunnen aantonen en/of tegenspreken met concrete voorbeelden. Toch is Grand Central Belge een boek dat we graag gelezen hebben, aan een traag tempo, bij voorkeur op de trein. Verbeken zou ons echter aanraden om het te lezen tijdens een lange, eenzame wandeling, immers: “Eenmaal in zijn leven moet men een lange wandeling maken, alleen, met als enige gezelschap zijn gedachten.”
—
Eerder verschenen op Cutting Edge
