"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Grensgebieden

Vrijdag, 2 juli, 2021

Geschreven door: Gerald Murnane
Artikel door: Jan Koster

Reis langs de randen van de geest

[Recensie] Het is een bekend verschijnsel dat als een zintuig niet of niet goed functioneert andere zintuigen des te sterker werken. Gerald Murnane heeft nooit kunnen ruiken. Het zou kunnen verklaren dat zijn visuele beschrijvingen blijk geven van veel gevoel voor detail. Zijn (vooralsnog?) laatste boek Grensgebieden is daarvan een uitstekend voorbeeld.

Grensgebieden kent geen plot, personages zijn van gering belang. Samenhang is er alleen in die zin dat hetgeen hij beschrijft, beelden oproept van andere beelden. Herinneringen roepen andere herinneringen op. Hij is naar een grensgebied vertrokken “om het grootste deel van mijn tijd alleen te zijn en om naar een aantal regels te leven waarnaar ik al lang heb willen leven.”

Murnane hoedt zijn blik. Dat doet hij “opdat ik wellicht wat alerter ben op hetgeen zich aan de randen van mijn blikveld afspeelt.” Visuele grensgebieden. Een andere regel: “op te tekenen welke reeksen beelden aan me verschijnen zodra ik mijn aandacht op dat gebarende, knipperende detail heb gericht.”

Aldus ontstaat een boek waarin de auteur vrijelijk associeert, van het ene beeld naar het andere gaat. Grensgebieden begint met zijn dagelijkse wandeling waarbij Murnane een kerkje passeert. Al vele malen is hij kerken gepasseerd zonder er noemenswaardige aandacht aan te besteden. Deze kan hij niet passeren zonder dat zijn gedachten verrassende wendingen nemen. Ineens vallen hem de architectonische eigenschappen op terwijl hem dat voorheen nooit veel heeft geïnteresseerd. De gebrandschilderde ramen roepen herinneringen op aan de periode dat hij zich met religie bezighield en aan details als altaarwijn en “wijwaterkippen.” Zijn geloof is hij later kwijtgeraakt door lezen, met name een boek van Thomas Hardy gaf hem een zet in die richting.

Boekenkrant

Grensgebieden is een bouwwerk van herinneringen, beschrijvingen, verhalen en alles waar een mens al associërend aan denkt. Het is een boek dat, zoals je kunt opmaken uit wat hij zelf zegt, min of meer zichzelf heeft geschreven. De ene zin volgde naadloos op de andere, op een ontspannen manier, alsof het zo heeft moeten zijn. Vaak zijn ze aan elkaar verbonden door zinnen als “De vorige zin lijkt” of “De zojuist genoemde speculaties.”

Murnane is een anachronistisch fenomeen. Aan moderniteiten als televisie en computer heeft hij een broertje dood. Hij typt zijn teksten met één vinger op een typemachine. Wereldvreemd is hij zeker niet. Hij is lid van een golfclub, draait bardiensten en dat bevalt hem prima.

Wat niet wil zeggen dat hij niets te melden heeft. Integendeel, zijn ‘boodschap’ is glashelder. Focussen is een manier van kijken waardoor je veel mist. Het zijn juist die beelden aan de rand, de Grensgebieden, die meer tot de verbeelding spreken. Het is een mooie les, zeker als die zo prachtig op papier is gezet!

Eerder verschenen op JKleest.nl

Boeken van deze Auteur:

De vlakte